Zeeland vol met dieren: hier komen de plaatsnamen vandaan
Het is dierendag, dus dit is hét moment om typisch Zeeuwse plaatsnamen als Biggekerke, Hengstdijk, Koewacht en Vogelwaarde onder de loep te nemen. Waar komen al die plaatsnamen met dieren erin vandaan en waarom lijkt het alsof Zeeland één grote dierentuin is?
Zeeuwse plaatsen
Bij nader onderzoek is Zeeland op de kaart opvallend rijk bedeeld met allerlei dieren. Als je het boek Zeeuwse Plaatsnamen van L. van Driel en A. Steketee erop naslaat of op Wikipedia nog meer informatie zoekt, blijft er van die rijke fauna niet zoveel meer over. Al die arenden, baarzen, duiven, hengsten, valken, lammeren, biggen zijn... mensen! Op alfabetische volgorde:
Bij nader onderzoek is Zeeland op de kaart opvallend rijk bedeeld met allerlei dieren. Als je het boek Zeeuwse Plaatsnamen van L. van Driel en A. Steketee erop naslaat of op Wikipedia nog meer informatie zoekt, blijft er van die rijke fauna niet zoveel meer over. Al die arenden, baarzen, duiven, hengsten, valken, lammeren, biggen zijn... mensen! Op alfabetische volgorde:
Klik in de kaart op een dier voor meer uitleg. Bekijk de kaart hier in grotere weergave.
Baarsdorp
Het gehucht Baarsdorp heeft niets met een vis te maken. Waarschijnlijk is de naam afgeleid van een persoonsnaam als Baert of Bart.
Biggekerke
Geloof het of niet, Bigge was in de Middeleeuwen een veelvoorkomende persoonsnaam. Op Wikipedia staat dat Biggekerke vermoedelijk een heilige oorsprong heeft; het zou vernoemd zijn naar de heilige Begga. Waarschijnlijker is dat de kerk gesticht is door een zekere Biggo of Bigge. Het wapen van Biggekerke maakt het verwarrender; want waarom staan daar vissen op afgebeeld? Dat blijken scharren te zijn, die in de volksmond biggen genoemd worden.
Het gehucht Baarsdorp heeft niets met een vis te maken. Waarschijnlijk is de naam afgeleid van een persoonsnaam als Baert of Bart.
Biggekerke
Geloof het of niet, Bigge was in de Middeleeuwen een veelvoorkomende persoonsnaam. Op Wikipedia staat dat Biggekerke vermoedelijk een heilige oorsprong heeft; het zou vernoemd zijn naar de heilige Begga. Waarschijnlijker is dat de kerk gesticht is door een zekere Biggo of Bigge. Het wapen van Biggekerke maakt het verwarrender; want waarom staan daar vissen op afgebeeld? Dat blijken scharren te zijn, die in de volksmond biggen genoemd worden.
Afbeelding: Wikimedia Commons
Duiveland
In 1206 kwam de naam Duvelant voor het eerst voor. De naam van het voormalige eiland heeft betrekking op een persoon genaamd Duve of Duive.
's-Heer Arendskerke
's-Heer Arendskerke is ontstaan rond een boerderij die in het schorrengebied stond. In de dertiende eeuw is dit hof uitgegroeid tot een kasteel: het huis van de Heren van Schenge. 's-Heer Arendskerke is een verwijzing naar de Heer van Schenge: Arnoldus, ofwel Arnout en uiteindelijk Arend.
Duiveland
In 1206 kwam de naam Duvelant voor het eerst voor. De naam van het voormalige eiland heeft betrekking op een persoon genaamd Duve of Duive.
's-Heer Arendskerke
's-Heer Arendskerke is ontstaan rond een boerderij die in het schorrengebied stond. In de dertiende eeuw is dit hof uitgegroeid tot een kasteel: het huis van de Heren van Schenge. 's-Heer Arendskerke is een verwijzing naar de Heer van Schenge: Arnoldus, ofwel Arnout en uiteindelijk Arend.
Foto: Wikimedia Commons
Hengstdijk
Misschien denk je bij Hengstdijk al snel aan een dijk waar paarden lopen. Die betekenis mag je vergeten, ook al is er in het wapen van het dorp een hengst te zien. De oudste vorm van de plaatsnaam is Henisdic. Daarna werd het onder andere Hainsdijc en Heijnxdijck. Na 1700 kreeg het dorp voor het eerst een 't' in de naam. De naam heeft dus niets te maken met een dijk voor hengsten, het is een dijk van een persoon die Hein heeft geheten.
Een andere verklaring voor de naam van het dorp heeft te maken met schepen. Een hengst is een schip, iets kleiner dan een hoogaars. Deze hengsten konden alleen met hoogtij naar de toenmalige havenstad Hulst varen en moesten bij laag water wachten langs de dijk: Hengstdijk.
Hengstdijk
Misschien denk je bij Hengstdijk al snel aan een dijk waar paarden lopen. Die betekenis mag je vergeten, ook al is er in het wapen van het dorp een hengst te zien. De oudste vorm van de plaatsnaam is Henisdic. Daarna werd het onder andere Hainsdijc en Heijnxdijck. Na 1700 kreeg het dorp voor het eerst een 't' in de naam. De naam heeft dus niets te maken met een dijk voor hengsten, het is een dijk van een persoon die Hein heeft geheten.
Een andere verklaring voor de naam van het dorp heeft te maken met schepen. Een hengst is een schip, iets kleiner dan een hoogaars. Deze hengsten konden alleen met hoogtij naar de toenmalige havenstad Hulst varen en moesten bij laag water wachten langs de dijk: Hengstdijk.
Foto: Wikimedia Commons
Kattendijke
Op Wikipedia is te lezen dat de naam voortkomt uit een heerlijkheid die in 1612 werd verkocht aan het geslacht Huyssen van Kattendijke. Van Driel & Steketee schrijven in hun boek Zeeuwse plaatsnamen dat Kattendijke wel degelijk over een dijk voor katten kan gaan. De schrijvers vragen zich wel af waarom die dijk nu net Kattendijke genoemd werd; katten zwierven in de Middeleeuwen toch overal?
Kats
Over katten gesproken: je hebt natuurlijk ook nog Kats. Voorheen werd Kats iets anders geschreven: Catz. Vermoed wordt dat de naam van de gelijknamige familie komt.
Koekoek
Misschien had je er nog nooit van gehoord, vlakbij Driewegen (Borsele) ligt een buurtschap, genaamd Koekoek. De buurtschap bestaat uit een paar voormalige boerderijen. Volgens Wikipedia komen of kwamen er in de buurtschap ook echt koekoeken voor, waarna de plek gemakshalve ook zo genoemd is.
Koewacht
Het grensdorp Koewacht heeft wél iets met dieren te maken. Op een oude kaart is Koyewerd als plaats aangegeven: een polder waar koeien liepen. Mogelijk is dat de oorspronkelijke naam. Op latere kaarten komt Koewacht als plaats voor. Koewachten betekent op koeien passen tijdens het weiden. In het dialect van Zeeuws-Vlaanderen komt de uitdrukking wachten meer voor, op kinderen passen wordt 'thuiswachten' genoemd.
Kattendijke
Op Wikipedia is te lezen dat de naam voortkomt uit een heerlijkheid die in 1612 werd verkocht aan het geslacht Huyssen van Kattendijke. Van Driel & Steketee schrijven in hun boek Zeeuwse plaatsnamen dat Kattendijke wel degelijk over een dijk voor katten kan gaan. De schrijvers vragen zich wel af waarom die dijk nu net Kattendijke genoemd werd; katten zwierven in de Middeleeuwen toch overal?
Kats
Over katten gesproken: je hebt natuurlijk ook nog Kats. Voorheen werd Kats iets anders geschreven: Catz. Vermoed wordt dat de naam van de gelijknamige familie komt.
Koekoek
Misschien had je er nog nooit van gehoord, vlakbij Driewegen (Borsele) ligt een buurtschap, genaamd Koekoek. De buurtschap bestaat uit een paar voormalige boerderijen. Volgens Wikipedia komen of kwamen er in de buurtschap ook echt koekoeken voor, waarna de plek gemakshalve ook zo genoemd is.
Koewacht
Het grensdorp Koewacht heeft wél iets met dieren te maken. Op een oude kaart is Koyewerd als plaats aangegeven: een polder waar koeien liepen. Mogelijk is dat de oorspronkelijke naam. Op latere kaarten komt Koewacht als plaats voor. Koewachten betekent op koeien passen tijdens het weiden. In het dialect van Zeeuws-Vlaanderen komt de uitdrukking wachten meer voor, op kinderen passen wordt 'thuiswachten' genoemd.
Afbeelding: Wikimedia Commons
Krabbendijke
Heeft Krabbendijke met een dijk voor krabben te maken? Volgens Van Driel & Steketee ligt dat niet zo voor de hand. Er zullen vast dijken met krabben geweest zijn, maar aannemelijker is dat ene Crabbe een dijk op zijn naam heeft. Een andere, volgens de schrijvers betere verklaring gaat terug naar de Middeleeuwen. Toen betekende het woord 'crabbe' een dijkversterking: een rij palen, in het water, ter bescherming. Een dijk met zo'n versterking van palen werd misschien 'crabbendijk' genoemd.
Lamswaarde
Vroeger kwam naast Lamswaarde ook de naam Lamswe(e)rd voor. Het 'lam' in de plaatsnaam zou van een dier kunnen komen. Waarschijnlijk komt de plaatsnaam ergens anders vandaan. Aannemelijk is dat ene Lam(bert) zijn naam aan dit poldertje heeft gegeven.
Ossenisse
In het wapen van Ossenisse is een os te zien. Peter Bongelaar schreef in een boekje over de geschiedenis van Ossenisse dat de naam volgens hem vochtige aanslibbing betekent. Het eerste deel van de plaatsnaam, Osse, betekent schor. Het tweede deel, nissig, is het dialectwoord voor vochtig, zegt hij. Maar in andere Zeeuwse plaatsnamen betekent 'nisse' landtong en dat kan hier ook goed het geval zijn. Het heeft in ieder geval niets met een os te maken.
Krabbendijke
Heeft Krabbendijke met een dijk voor krabben te maken? Volgens Van Driel & Steketee ligt dat niet zo voor de hand. Er zullen vast dijken met krabben geweest zijn, maar aannemelijker is dat ene Crabbe een dijk op zijn naam heeft. Een andere, volgens de schrijvers betere verklaring gaat terug naar de Middeleeuwen. Toen betekende het woord 'crabbe' een dijkversterking: een rij palen, in het water, ter bescherming. Een dijk met zo'n versterking van palen werd misschien 'crabbendijk' genoemd.
Lamswaarde
Vroeger kwam naast Lamswaarde ook de naam Lamswe(e)rd voor. Het 'lam' in de plaatsnaam zou van een dier kunnen komen. Waarschijnlijk komt de plaatsnaam ergens anders vandaan. Aannemelijk is dat ene Lam(bert) zijn naam aan dit poldertje heeft gegeven.
Ossenisse
In het wapen van Ossenisse is een os te zien. Peter Bongelaar schreef in een boekje over de geschiedenis van Ossenisse dat de naam volgens hem vochtige aanslibbing betekent. Het eerste deel van de plaatsnaam, Osse, betekent schor. Het tweede deel, nissig, is het dialectwoord voor vochtig, zegt hij. Maar in andere Zeeuwse plaatsnamen betekent 'nisse' landtong en dat kan hier ook goed het geval zijn. Het heeft in ieder geval niets met een os te maken.
Foto: Wikimedia Commons
Oud-Vossemeer
Een meer voor vossen, dat is niet de herkomst van de plaatsnaam Oud-Vossemeer. Graaf Floris de Vijfde schonk in 1256 een stuk land aan een Zeeuwse Heer in de buurt van Vosvliet, een water vlakbij Tholen. Vliet is een woord voor waterloop of beek. In het zuidwestelijke deltagebied betekent het ook wel breed water. Waarschijnlijk heeft het Thoolse water, door verwante betekenissen van vliet en meer, de naam Vosmeer meegekregen. Het dorp is dus naar het water genoemd, zo is te lezen in het boek van Van Driel & Steketee.
Oud-Vossemeer
Een meer voor vossen, dat is niet de herkomst van de plaatsnaam Oud-Vossemeer. Graaf Floris de Vijfde schonk in 1256 een stuk land aan een Zeeuwse Heer in de buurt van Vosvliet, een water vlakbij Tholen. Vliet is een woord voor waterloop of beek. In het zuidwestelijke deltagebied betekent het ook wel breed water. Waarschijnlijk heeft het Thoolse water, door verwante betekenissen van vliet en meer, de naam Vosmeer meegekregen. Het dorp is dus naar het water genoemd, zo is te lezen in het boek van Van Driel & Steketee.
Foto: Wikimedia Commons
Poonhaven
Poon in Poonhaven heeft niets met de gelijknamige zeevis te maken. Een poon was een scheepstype waar vroeger veel mee werd gevaren in Zeeuwse wateren. Het plaatsje waar die poonschuiten aanmeerden werd dus Poonhaven genoemd.
Schapenbout
Bij Schapenbout denk je misschien al snel aan schapenvlees, maar daar heeft de naam niets mee te maken. Op Wikipedia is te lezen dat Bout uiteinde betekent, in dit geval van een dijk. In de buurtschap lag een deel van een dijk waar schapen op graasden.
Valkenisse
Valkenisse heeft niets met valken te maken. Letterlijk betekent het landtong van Falco. Falco kan een persoonsnaam zijn, die van valk is afgeleid. Het zou ook kunnen dat de naam is afgeleid van het woord 'valha', dat vreemdeling betekent. In het voormalige wapen van Valkenisse komen verschillende dieren voor. Het werd in 1967 samengesteld op basis van de wapens waaruit de gemeente Valkenisse toen bestond. De scharren komen uit het wapen van Biggekerke en de rode leeuw uit het wapen van Zoutelande, maar dat was op zijn beurt weer ontleend aan het Zeeuwse/Hollandse wapen.
Poonhaven
Poon in Poonhaven heeft niets met de gelijknamige zeevis te maken. Een poon was een scheepstype waar vroeger veel mee werd gevaren in Zeeuwse wateren. Het plaatsje waar die poonschuiten aanmeerden werd dus Poonhaven genoemd.
Schapenbout
Bij Schapenbout denk je misschien al snel aan schapenvlees, maar daar heeft de naam niets mee te maken. Op Wikipedia is te lezen dat Bout uiteinde betekent, in dit geval van een dijk. In de buurtschap lag een deel van een dijk waar schapen op graasden.
Valkenisse
Valkenisse heeft niets met valken te maken. Letterlijk betekent het landtong van Falco. Falco kan een persoonsnaam zijn, die van valk is afgeleid. Het zou ook kunnen dat de naam is afgeleid van het woord 'valha', dat vreemdeling betekent. In het voormalige wapen van Valkenisse komen verschillende dieren voor. Het werd in 1967 samengesteld op basis van de wapens waaruit de gemeente Valkenisse toen bestond. De scharren komen uit het wapen van Biggekerke en de rode leeuw uit het wapen van Zoutelande, maar dat was op zijn beurt weer ontleend aan het Zeeuwse/Hollandse wapen.
Foto: Wikimedia Commons
Vogelwaarde
Een waarde is een laaggelegen land omringd door water. De naam is ontleed aan de kreek De Vogel, die tussen Vogelwaarde en Hengstdijk ligt.
Vogelwaarde
Een waarde is een laaggelegen land omringd door water. De naam is ontleed aan de kreek De Vogel, die tussen Vogelwaarde en Hengstdijk ligt.
Wolphaartsdijk
De plaatsnaam Wolphaartsdijk is een dijk verbonden aan de naam Wulfard, die 'sterk als een wolf' betekende. Wellicht is ene Wulfard in de Middeleeuwen met de bedijking begonnen. (Info: Van Driel & Steketee)
Meer dieren?
Zijn we Zeeuwse plaatsnamen met dieren vergeten in dit artikel? Laat het ons weten in een reactie of op Facebook.
De plaatsnaam Wolphaartsdijk is een dijk verbonden aan de naam Wulfard, die 'sterk als een wolf' betekende. Wellicht is ene Wulfard in de Middeleeuwen met de bedijking begonnen. (Info: Van Driel & Steketee)
Meer dieren?
Zijn we Zeeuwse plaatsnamen met dieren vergeten in dit artikel? Laat het ons weten in een reactie of op Facebook.
