Joodse begraafplaatsen verstopt in Middelburg

Boek over Joods leven in Zeeland
Boek over Joods leven in Zeeland © Omroep Zeeland
Een van de wandelingen leidt langs de twee Joodse begraafplaatsen in de stad. Paradoxaal genoeg zijn deze twee begraafplaatsen de meest nog zichtbare herinneringen aan het Joodse leven in de stad. Anke Tanihatu ging wandelen met historicus Peter Sijnke die de begeleidende tekst maakte voor de wandeling.
Satellietfoto van de Hoogduits-Joods begraafplaats Middelburg
Satellietfoto van de Hoogduits-Joods begraafplaats Middelburg © Google maps

Hoogduits-Joodse begraafplaats

Het verkeer raast er langs, maar eenmaal door het hek van de begraafplaats daalt een serene rust over de bezoekers. We zijn op de Hoogduits- Joodse begraafplaats aan de Walensingel in Middelburg waar, getuige de grafzerken, 350 Joodse inwoners van de stad begraven liggen.

Nooit geruimd

De begraafplaats dateert al van 1704 maar op het terrein zijn nergens grafzerken uit die periode te vinden. Hoogstwaarschijnlijk zijn ze weggezakt in de drassige grond of onder grond verdwenen toen de begraafplaats werd opgehoogd. In dat geval liggen er veel meer mensen begraven dan het aantal zerken aangeeft. Een Joods graf wordt namelijk nooit geruimd, het blijft eeuwig bestaan.
Joodse begraafplaatsen verstopt in Middelburg
De afgelopen drie eeuwen zijn er vooral veel Joodse middenstanders uit Middelburg begraven op de Hoogduits-Joodse begraafplaats. Namen als Boasson, van Os en Frank komen veel voor op de zerken. Na de oorlog komen er nauwelijks graven bij op de begraafplaats, de Joodse gemeenschap in Middelburg is nagenoeg verdwenen. Een monument aan de rand van de begraafplaats met 72 namen getuigt daarvan. Van de Joodse Middelburgers zijn er 43 die de holocaust niet overleefden.
Ter nagedachtenis aan hen, wier namen hier zijn vermeld, de Joden van Zeeland, kinderen van ons volk, die in de jaren 1940-1945 door de vijand meedogenloos weggerukt en omgebracht werden, omdat zij waren van Joodse stam. Mogen hun zielen rusten in des Almachtigen schaduw
Tekst op het monument van de Hoogduits-Joodse begraafplaats in Middelburg
Eeuwenoude grafzerken op de Joodse begraafplaats
Eeuwenoude grafzerken op de Joodse begraafplaats © Omroep Zeeland
Portugees-Joodse begraafplaats
De Portugees-Joodse begraafplaats aan de Jodengang in Middelburg is een van de oudste van Nederland. Van 1656 tot 1721 werden hier 93 mensen begraven. Opvallend is dat op deze begraafplaats alle zerken liggend zijn geplaatst. De Portugese Joden beschouwden dat als een symbool van nederigheid.
Satellietfoto van de Portugees-Joodse begraafplaats in Middelburg
Satellietfoto van de Portugees-Joodse begraafplaats in Middelburg © Google Maps
De laatste grafzerk is van maart 1721. Daarna raakte de begraafplaats in verval. In de winter werd er op geschaatst en in de zomer werd een deel van de begraafplaats zelfs als moestuin gebruikt. De begraafplaats is door de eeuwen heen regelmatig opgeknapt en weer in verval geraakt. In 1998 werd de begraafplaats voor het laatst gerestaureerd en sindsdien ook onderhouden.
Joodse begraafplaatsen verstopt in Middelburg

Grondleggers Jodendom

Het meest opvallende graf op de begraafplaats is dat van Samuel Menasseh Ben Israel. Hij was samen met zijn vader een van de grondleggers van het jodendom in Groot-Brittannië en de Verenigde staten. Zijn graf wordt regelmatig bezocht, gezien de steentjes op het graf. Het leggen van een steentje op een graf is een eeuwenoud gebaar om doden te eren en de herinnering aan dierbaren levend te houden.