Tafelmanieren anno nu: maak vooral geen geluid

Omroep Zeeland had om te beginnen zelf een lijst opgesteld van 34 'fouten' aan de huiselijke eettafel, op basis waarvan de deelnemers maximaal twaalf ergernissen per persoon mochten aanvinken. De onderwerpen waren ontleend aan de eigen ervaringen van redactieleden, aangevuld met de wat meer traditionele eisen uit handboeken over etiquettes. Maar het voorstellingsvermogen van de redactie en de deskundigen bleek te klein: onze lijst van slechte manieren was nog te kort.

Want veel respondenten schreven nog extra fouten tegen de tafeletiquette op. De meest voorkomende dáárvan is winden (ook genoemd windjes, scheten of scheetjes) laten aan tafel. Alleen al in Zeeland 27 keer genoemd. In de andere provincies wordt overigens in dezelfde mate geklaagd over winderigheid of flatulentie aan de dis.

Wat de redactie zich evenmin kon voorstellen, maar wat door de respondenten ook als ergerlijk werd gemeld, is met ongewassen handen aan tafel gaan, met hoed of pet op aan tafel zitten, ongemanierde kinderen en tot slot: huisdieren die mee mogen eten.

Wat ook door Zeeuwen als ergernis wordt genoemd: zonder eerst te proeven direct al peper, zout of ketchup over het eten doen, pindasaus over alle gerechten gieten en overal appelmoes bij eten.

De Zeeuwse ranglijst van slechte manieren wordt aangevoerd door etensgeluiden. Let wel: het gaat alleen om wat de Zeeuwen die deelnamen ongemanierd vinden. Het is dus niet de ranglijst van onfatsoenlijkheden waaraan ze zichzelf schuldig maken. De enquête is ook verspreid door de andere regionale omroepen, zodat een vergelijking met Nederland als geheel mogelijk is, maar de verschillen zijn klein. Kennelijk zijn tafelmanieren binnen Nederland tamelijk universeel.

Scroll om de hele lijst te bekijken. Je kunt door te klikken op de kopregels voor een andere rangschikking kiezen.

Omdat de deelnemers aan de enquête maximaal twaalf ergernissen mochten aanvinken, geeft de lijst vooral weer wat mensen het allerergst vinden. Dat geeft een licht vertekend beeld van de ergernissen onderaan de lijst.

Zo kan het zijn dat deelnemers gedrag als 'onder het eten naar de wc gaan' of 'met de ellebogen op tafel eten' ook volstrekt fout vinden, maar niet zo ernstig als smakken, slurpen, schrokken, roken en met volle mond praten. Wat dus onderaan de lijst staat (met een laag percentage) wordt niet automatisch goedgekeurd door een meerderheid van de Zeeuwen.

Om een nog duidelijker beeld te krijgen van de opvattingen over tafeletiquette is er ook gevraagd naar welgemanierdheid, dus: wat is positief gedrag aan tafel? Heel Zeeland (en onze provincie volgt daarmee de rest van het land) vindt wachten met praten totdat de mond leeg is het allerbelangrijkste.

Scroll door onderstaande lijst voor het hele overzicht.

Op de ranglijst van goede manieren staat het weglaten van de smartphone uit de eetkamer op de derde plaats. Op de ranglijst van slechte manieren staat het gebruiken van de smartphone ook hoog, maar dan op de zesde plaats. Het gebruik van de smartphone staat nog niet in de bekende etiquetteboeken, maar Beatrijs Ritsema, auteur van het bekende Het Grote Etiquetteboek, schrijft er uitvoerig over op haar website.

Haar oordeel is hard: "Uw vriendin verveelt zich dusdanig in uw gezelschap dat ze altijd naar haar smartphone grijpt. Zoiets valt niet vol te houden. U hebt al tegen haar gezegd dat haar gedrag u stoort. Het heeft niet geholpen, want ze gaat er gewoon mee door. Trek de consequentie en beschouw deze relatie als mislukt. Ga op zoek naar een andere vrouw met wie u meer gemeenschappelijk hebt en die zich niet voortdurend verveelt in uw gezelschap."

En dan heeft Ritsema het alleen nog maar over smartphonegebruik in gezelschap. Aan de eettafel vinden de Zeeuwen het helemaal een onding; weliswaar niet zo erg als roken, met met open mond kauwen of boeren laten, maar het scheelt niet veel.

Hele generaties zijn nog opgevoed met een wat ouder boek Hoe hoort het eigenlijk? van Amy Groskamp-ten Have (1889-1959), dat na haar dood trouwens nog vaak (bewerkt) heruitgegeven is.

Zij schrijft daarin tien pagina's vol over wat je allemaal (niet) moet doen aan tafel en zegt er nadrukkelijk bij dat het ook geldt voor het eten in huiselijke kring. Dat laatste was nadrukkelijk ook het idee van deze omroep-enquête: het ging er niet om hoe je je in een restaurant gedraagt, maar gewoon thuis of bij iemand anders.

Wat in deze enquête naar voren komt met betrekking tot thuis eten: degene die gekookt heeft, moet worden gecomplimenteerd, staat bij de helft van alle respondenten in het toplijstje van goede manieren. En nog belangrijker (want aangevinkt door 57 procent): je mag pas beginnen met eten als de gastheer of -vrouw terug is uit de keuken en zelf begint te eten.

De belangrijkste vraag van de enquête was: Hou je je ook aan de tafeletiquette als je alleen bent? Want wie zich óók buiten het wakend oog van een ander aan de etiquetteregels houdt, vindt ze kennelijk belangrijker dan iemand die dat alleen in gezelschap doet. Bij de antwoorden op die vraag komen de verschillen naar boven. Die zie je niet zo sterk als gevraagd wordt naar eten in gezelschap. Zodra iemand in z'n eentje zit te eten blijkt etiquette vaak minder belangrijk.

De verschillen worden nog sterker wanneer wordt gekeken naar leeftijdsgroepen. Wie jonger is dan veertig houdt er - wanneer hij of zij alleen is - minder tafelmanieren op na.

Maar zeg je er ook wat van als iemand aan jouw tafel zich als een ongelikte beer gedraagt? En hardop? Overduidelijk 'ja' antwoorden de meeste Zeeuwen als het gaat om hun eigen kinderen. Betreft het volwassenen aan tafel, dan is de animo duidelijk minder groot. Het vaakst is dan de optie 'Ik probeer het op een subtiele manier duidelijk te maken' aangevinkt.