Hoe de oorlog met Spanje die nooit eindigde, nu toch afgelopen is

15 maart 2018, 15:32 • 3 minuten leestijd

Hoe de oorlog met Spanje die nooit eindigde, nu toch afgelopen is © Zeeuws Archief

Was Zeeland écht eeuwenlang in oorlog met Spanje?

De landelijke en internationale pers stortte zich in 1993 op het verhaal van Van Gelder. Hij deed de uitspraak in het VPRO radioprogramma OVT. Tegen journalist Kees Slager zei hij dat de Zeeuwen helemaal geen vrede wilden met Spanje tijdens de 80-jarige Oorlog en daarom de Vrede van Münster niet ratificeerden. 

De oorlog leverde de Zeeuwen veel geld op door de kaapvaart en dat ging voorspoedig. En ook het vooruitzicht om in vrede te moeten leven met de 'Rooms-Katholieke Duivels' zorgde voor draagkracht om de oorlog voort te zetten. Maar de andere Provinciën, op Utrecht na, waren oorlogsmoe en uitgeput en wilden vrede.

Van Gelder zei te overwegen om met de Spaanse ambassadeur alsnog een poging te doen de vrede officieel te maken. Daarna werd het stil. Tot voorzitter Rob Bakker van het Zeeuws Orkest lucht kreeg van de de staat van oorlog waarin Zeeland verkeerde en een vredesoffensief bedacht.

Hij stuurde een uitnodiging aan de Spaanse ambassadeur en commissaris van de koning Han Polman. Die zouden, na het bijwonen van een muziekavond in Spaanse sfeer, voorzichtig de aanzet kunnen doen naar vredesbesprekingen.

De Tachtigjarige Oorlog, De Opstand of de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlandse_Opstand">Nederlandse Opstand</a> was een strijd in de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlanden">Nederlanden</a> die in <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/1568">1568</a> begon en eindigde in <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/1648">1648</a>, met een tussenliggende vrede (het <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Twaalfjarig_Bestand">Twaalfjarig Bestand</a>) van 1609 tot 1621. De oorlog woedde in een van de rijkste Europese gebieden, de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Habsburgse_Nederlanden">Habsburgse</a> of <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Spaanse_Nederlanden">Spaanse Nederlanden</a> en richtte zich tegen een wereldmacht: het <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Spaanse_Rijk">Spaanse Rijk</a> onder koning <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Filips_II_van_Spanje">Filips II</a>, landsheer der Nederlanden, en zijn opvolgers <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Filips_III_van_Spanje">Filips III</a> en <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Filips_IV_van_Spanje">Filips IV</a>.De Vrede van Münster was een verdrag dat op 15 mei 1648 in <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCnster_(stad)">Münster</a> gesloten werd tussen <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Spanje_(personele_unie)">Spanje</a> en de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Republiek_der_Verenigde_Provinci%C3%ABn">Republiek der Verenigde Provinciën</a>, waarmee aan de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Tachtigjarige_Oorlog">Tachtigjarige Oorlog</a> tussen Spanje en de opstandelingen in de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Republiek">Republiek</a> een einde kwam en de Republiek als <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Soevereiniteit">soevereine</a> staat erkend werd. Johan de Knuyt (<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Middelburg_(Zeeland)">Middelburg</a>, <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/6_maart">6 maart</a> <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/1587">1587</a> - aldaar, <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/17_december">17 december</a> <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/1654">1654</a>) was een <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Zeeland_(provincie)">Zeeuws</a> regent en vertegenwoordiger van de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Eerste_Edele">Eerste Edele</a> in Zeeland. Hij was een naaste adviseur van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Frederik_Hendrik_van_Oranje">Frederik Hendrik</a>. De Knuyt speelde een voorname rol bij diplomatieke onderhandelingen met Frankrijk en Spanje om een einde aan de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Tachtigjarige_Oorlog">Tachtigjarige Oorlog</a> te maken. De Fransen, die het vredesproces met de Spanjaarden bleven vertragen, beschuldigden De Knuyt dat hij voor 100.000 kronen was omgekocht om een afzonderlijke vrede met Spanje te sluiten. (bron: Wikipedia)

Maar het hele verhaal over de Zeeuws-Spaanse oorlog klopt niet, zegt archivaris Peter Blom. Op zijn kamer in het Zeeuws Archief heeft hij een paar bewijsstukken neergelegd. Het meest overtuigende bewijs is de handtekening van Johan de Knuyt, de Zeeuwse vertegenwoordiger, op het Vredesverdrag van Münster.

Volgens sommige historici werd De Knuyt omgekocht door de Spanjaarden om te tekenen, zonder er opdracht voor gekregen te hebben van de Zeeuwse Staten. Desondanks is de handtekening geldig en was dus ook voor Zeeland de vrede officieel een feit.

Hoe dan ook, op 6 juni 1648 was het Verdrag van Münster een feit en kende ook Zeeland vrede. Dat vierde de provincie, in tegenstelling tot hossende menigtes elders, met een vastendag.

Hoewel de weerzin tegen vrede overduidelijk terug is te vinden in de onderzoeken naar de rol van Zeeland bij de beëindiging van de 80-jarige Oorlog, is het verdrag volgens Peter Blom dus wel degelijk getekend door een bevoegde vertegenwoordiger, en is daarmee er een einde gekomen aan de oorlog tussen Spanje en Zeeland.

Toch hoeft de eventuele komst van de Spaanse ambassadeur naar de Spaanse avond met het Zeeuws Orkest niet helemaal voor niets te zijn, denkt Blom. Oud-commissaris Van Gelder beloofde 25 jaar terug dat hij voortaan zou praten over de 68-jarige oorlog, omdat tijdens het 12-jarige bestand niet gevochten werd, en dat hij het accent zou leggen op het feit dat er tussen Spanje en Nederland al meer dan 350 jaar geen wapengekletter heeft geklonken. "Dat moet op de Spaanse avond dan maar gevierd worden", zegt Blom.

Wanneer Wim van Gelder met de handtekening van De Knuyt geconfronteerd wordt, geeft hij even na te moeten denken over wat hij destijds precies gezegd heeft. Hij wist dat de Zeeuwen zich tot het laatst toe verzetten tegen de vrede van Münster, maar kijkt op van het feit dat er inderdaad een handtekening van een Zeeuwse vertegenwoordiger op het officiële vredesverdrag staat.

Verder zegt hij dat het de Zeeuws-Spaanse relaties geen kwaad heeft gedaan. Hij geeft aan dat na zijn uitspraak de Spaanse ambassadeur in Zeeland is geweest en er meerdere vriendschappelijke projecten zijn gerealiseerd.