Stadsdichter Middelburg verguisd door voorganger om het woord 'vergast'

Fragment uit gedicht ter ere van 20-jarig bestaan van De Drvkkerij
Fragment uit gedicht ter ere van 20-jarig bestaan van De Drvkkerij © De Drvkkerij
De huidige stadsdichter van Middelburg, Anna de Bruyckere uit Serooskerke, gebruikte het woord uiteraard in de zin van het werkwoord vergasten, wat 'iemand als gast behandelen met een maaltijd of feestelijkheid' betekent. En dus niet als vervoeging van vergassen.

Concentratiekampen

Maar de tekst doet Wijnberg sterk denken aan de Duitse concentratiekampen in de Tweede Wereldoorlog, waar op grote schaal met name joden werden vermoord met behulp van gifgas. Voor Wijnberg, zelf van Joodse afkomst, is dat logischerwijs een beladen onderwerp.
Chawwa Wijnberg over het woord vergast in gedicht in De Drvkkerij
Zij moest als kind in de Tweede Wereldoorlog onderduiken. Haar vader zat in het verzet en werd doodgeschoten tijdens de oorlog. Het is dan ook te begrijpen dat het gebruik van het woord 'vergast' niet op steun van Wijnberg kan rekenen. "In Middelburg liggen elf struikelstenen voor Joodse burgers die bepaald niet prettig vergast zijn", schrijft zij in een reactie. Ze is naar eigen zeggen 'geschokt en bitter verdrietig'.

Bedoeling van de schrijfster is goed

De eigenaar van De Drukkerij, Jan de Vlieger, ziet geen probleem met deze tekst. Want de bedoeling van de schrijfster is goed. En het woord vergasten is weliswaar archaïsch en de betekenis van dit woord is bij lang niet iedereen bekend, maar het staat nog wel gewoon in moderne woordenboeken.
Bovendien heeft hij contact gehad hierover met de Joodse gemeenschap in Middelburg en volgens De Vlieger heeft dat in eerste instantie geen aanleiding gegeven voor het aanpassen van de tekst. Tegelijkertijd begrijpt hij wel dat deze tekst Wijnberg diep heeft geraakt, maar volgens hem is er maar één die kan beslissen over het eventueel aanpassen van de tekst: de schrijfster, Anna de Bruyckere.

Tekst wel of niet aangepast

De Bruyckere zegt zelf in een korte reactie vanaf haar vakantieadres in Frankrijk dat ze al een afspraak heeft staan met De Vlieger en Wijnberg om deze kwestie met elkaar te bespreken en om samen te kijken of de tekst wel of niet aangepast moet worden. Ze vindt het jammer dat Wijnberg ervoor heeft gekozen om al voor dat gesprek de brief die ze over deze kwestie aan De Bruyckere schreef op sociale media en met de pers te delen.
<p>Geachte stadsdichter,</p><p>Dit wordt helaas geen leuke brief. Als dichter wilt u gelezen worden, denk ik. Goed gelezen. U kiest uw woorden, neem ik aan, met zorg. Elk woord doet er toe.</p><p>Omdat ik de eerste stadsdichter was hier in Middelburg, beschouw ik mij als uw collega.</p><p>Tot mijn grote schrik las ik uw grote gedicht op de muur bij de Drvkkery. De woorden die me schokten staan in het eerste couplet. De Drvkkerygasten worden in uw tekst "prettig vergast". Pardon?</p><p>Ik wil u even aan een paar van mijn familieleden voorstellen die vergast zijn. Niet <em>prettig vergast,</em> kan ik u verzekeren. Mijn grootmoeder Rebecca (Bep) Gobits, mijn grootvader Salomon (Sal) Gobits, mijn nichtje van vijf jaar Elleke Keizer en het nog kleinere neefje, een baby nog, Hansje Keizer. En verder mijn andere grootmoeder, ooms en tantes, oudooms en oudtantes, met hun vele kinderen, meer dan 170 familieleden. In Auschwitz. In Sobibor.</p><p>Ik raakte geheel van streek. Het kleine laagje vernis waardoor ik me staande weet te houden, me beleefd en vriendelijk tracht te gedragen, brak.</p><p>Door uw achteloos opgeschreven woorden zijn de afgelopen dagen bij mij weer helse beelden in mijn herinnering opgestaan. Grootouders naakt en kaalgeschoren onder de zogenaamde douche. Het gifgas. Het orkest dat prettige klassieke muziek moest spelen om het gekerm en gegil te overstemmen. Ik word er gek van in mijn hoofd. Dat noemen we achteloos PTSS, post traumatische stress stoornis.</p><p>Mijn moeder is met mij gevlucht toen ik zestien dagen oud was. En na vele onveilige onderduikadressen vond zij uiteindelijk een 'veilige' plaats voor ons.</p><p>Tot nu toe heb ik Middelburg als veilig beschouwd en met name de Drvkkery als geliefde winkel. Uw gedicht, dat ongetwijfeld niet zo bedoeld was, heeft dit op losse schroeven gezet. Ik ben geschokt en immens verdrietig.</p><p>Ik doe u een suggestie: vervang in het woord "vergast" de 'g' door een 'r' zodat u uw rijmwoord niet kwijt bent.</p><p>Chawwa Wijnberg</p><p>1942</p>
Onder haar bericht op Facebook krijgt Wijnberg veel bijval. De meeste mensen die reageren vinden het op zijn zachtst gezegd ongevoelig van de Drvkkerij en De Bruyckere dat ze de tekst volgens Wijnberg niet zouden willen aanpassen.
Dit is overigens niet de eerste keer dat Wijnberg kritiek uit op een van haar opvolgers. In 2010 liet ze zich ook al negatief uit over haar directe opvolger, Jan Kuipers. Hij zou geen beroepsdichter zijn, was haar kritiek destijds.

Filosoof en econoom

De 30-jarige Anna de Bruyckere uit Serooskerke trad op 1 januari aan als stadsdichter van Middelburg. Ze nam toen het stokje over van Karel Leeftink, die de drie voorgaande jaren in die stad de stadsdichter was. De Bruyckere schrijft sinds de millenniumwisseling poëzie. Ze is opgeleid als filosoof en econoom, werkt onder andere als freelance tekstschrijver en docent en geeft poëzieworkshops.

Lees ook: