Geheim wapen van CDA: de machtsverdubbelaar

Wie snijdt de grootste taartpunt?
Wie snijdt de grootste taartpunt? © Omroep Zeeland
Omroep Zeeland heeft deze berekening gebaseerd op de portefeuilleverdeling zoals die zes maanden na de verkiezingen definitief is geworden, nu ook de gemeente Kapelle als laatste in ons land een college van B&W heeft.
Uit de stapel grote en minder grote portefeuilles heeft de redactie zes portefeuilles geselecteerd waarmee je aan de collegetafel volop politiek bedrijft: Financiën, Ruimtelijke Ordening, Economische Zaken, Recreatie & Toerisme, Sociale Zaken en Zorg & WMO. Een partij die zo'n portefeuille beheert, heeft daarmee een sleutelpositie te pakken.

CDA-deel van de taart

Het CDA is van oudsher bedreven in het machtsspel in het gemeentehuis. Volg zelf hoe de Zeeuwse christen-democraten dit keer hun delen uit de taart hebben gesneden:
- Verkiezingen in maart 2018: 14 procent van alle stemmen.
- Vervolgens 15 procent van de raadszetels. Logisch, want grotere partijen komen bij de restzetelverdeling beter uit de bus.
- Bij de verdeling van de wethouderszetels: 20 procent van alle zetels in de dertien Zeeuwse gemeenten.
- Maar dan de kwaliteit van de zetels. Het CDA blijkt 29 procent van de sleutelportefeuilles te hebben.

Lokale partijen-deel van de taart

De lokale partijen blijken minder sterk als het gaat om college-onderhandelen. Hun taartdelen waren dit keer eerst wat groter en daarna wat kleiner:
- Verkiezingen maart 2018: 25 procent van de stemmen
- Vervolgens 27 procent van de raadszetels. Logisch, want grotere partijen komen door de restzetelverdeling wat beter uit de bus.
- Bij de verdeling van de wethouderszetels: 29 procent van alle zetels in de dertien Zeeuwse gemeenten.
- Maar dan de kwaliteit van de zetels. De lokale partijen hebben 23 procent van de sleutelportefeuilles.
© Omroep Zeeland

Verschillen

Zo ontstaat een machtsverschil tussen partijen dat afwijkt van het verschil in raadszetels. Om dat in beeld te brengen, heeft Omroep Zeeland gekeken naar het aandeel van iedere partij in de gemeenteraad en het aandeel in de sleutelportefeuilles, uitgedrukt in percentages. Is er een verschil tussen beide percentages en zo ja, hoe groot is dat verschil?
Bekijk de verschillen per gemeente, voor de belangrijkste partijen in de provincie: het CDA, de lokale partijen, de VVD en SGP/CU. Ga met de muis over iedere gemeente om de achterliggende cijfers te zien.

Burgemeesters

Bij het optellen van de sleutelportefeuilles per partij is niet alleen gekeken naar de wethouders, maar ook naar de burgemeesters. Burgemeester Gerben Dijksterhuis (ChristenUnie) van Borsele heeft bijvoorbeeld Economische Zaken. PvdA-burgemeester Jan Lonink van Terneuzen heeft een belangrijk deel van de Economische portefeuille, namelijk alle havengebonden bedrijvigheid. De portefeuille Financiën op Noord-Beveland is toevertrouwd aan VVD-burgemeester Marcel Delhez.

Graphic

Klik op onderstaande graphic om per partij per gemeente te zien wie de portefeuillehouder is. Bij de portefeuille Zorg & Welzijn hoort vaak de uitvoering van de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) ten behoeve van met name gehandicapten, waarin het beleid van gemeente tot gemeente kan verschillen. Maar omdat op Schouwen-Duiveland Zorg en Welzijn bij GroenLinks hoort en een andere wethouder (van de SGP) de WMO heeft, is die portefeuille daar dubbel ingevuld.

Beperkingen

De totaalsom van sleutelportefeuilles als maatstaf gebruiken heeft beperkingen. Het machtsspel in het stadhuis wordt niet alleen met portefeuilles gespeeld. Je haalt aan de collegetafel je slagen binnen met méér wapens.
Het begint met slim voorsorteren in de tekst van het collegeprogramma, wat je later als een soort contract onder de neus van de anderen kunt houden: "Dit hebben we afgesproken!". En wat te denken van de macht van die ene wethouder die slechts een kleine partij vertegenwoordigt, die de coalitie hard nodig heeft voor een kleine meerderheid in de raad? Wethouders die persoonlijk goed liggen bij de ambtelijke top in het gemeentehuis, kunnen ook meer voor elkaar krijgen.
Nog veel sterker in iedere onderhandeling zijn die wethouders die méér dossierkennis hebben dan de anderen: wie de argumenten heeft, heeft de munitie. Om die reden willen ambitieuze wethouders de belangrijkste dossiers op hun eigen bureau hebben liggen.

Inzicht

Ook vanwege dat laatste biedt een vergelijking op basis van sleutelportefeuilles toch voldoende inzicht in de machtsverhoudingen. Zo maakt het hebben van de portefeuille Financiën dat je hoe dan ook een spilpositie inneemt. Want vrijwel alles wat je als gemeente doet, kost geld. Inmiddels hebben de lokale partijen in vier van de dertien gemeenten deze portefeuille in handen. Maar de VVD, die veel kleiner is, heeft er precies zoveel.
Met de portefeuille Sociale Zaken kun je beleid maken dat in het oog springt bij je achterban: zie de pogingen van de PvdA in Terneuzen een basisinkomen in te voeren. Niet gelukt weliswaar, maar het was hoe dan ook landelijk nieuws. De lokalen hebben vier van de dertien van deze portefeuilles.
© Omroep Zeeland

Ruim bedeeld

Met Economische Zaken kun je méér successen boeken. Al was het maar omdat je telkens vooraan mag staan als er een nieuw bedrijf wordt geopend. Het CDA heeft zich met zeven van deze portefeuilles (meer dan de helft) zeer ruim bedeeld. In het verlengde daarvan: recreatie & toerisme zijn in de meeste Zeeuwse gemeentes een economische factor van belang. De VVD heeft met vijf van deze portefeuilles ruimschoots de meeste te pakken.
Tot slot: alle grote plannen die in een gemeente worden ontwikkeld, hebben wat met ruimtelijke ordening te maken. Want er moet wat nieuws gebouwd, aangelegd of gegraven worden en dat kost ruimte. Zorg dus dat je die troef in handen hebt. De reformatorische partijen in Zeeland hebben hem in vijf van de dertien gemeenten. Het CDA en de lokale partijen ieder vier.

Verantwoording

Om het aantal sleutelportefeuilles te tellen heeft Omroep Zeeland zich gebaseerd op wat de gemeentelijke website (zie de links hieronder) zegt over de portefeuilleverdeling. Soms hebben portefeuilles een sterk afwijkende naam en hebben we ons door de afdeling voorlichting laten vertellen bij wie het betreffende takenpakket thuis hoort. Waar twee collegeleden kennelijk beiden één portefeuille in handen hebben, is deze dubbel geteld. Dat gebeurde in Schouwen-Duiveland, Sluis en Terneuzen.