Van Randwijklezing: "Als ik nu weer zou moeten vluchten met m'n kind...

Lilian Gonçalves-Ho Kang You tijdens haar Van Randwijklezing in Vlissingen
Lilian Gonçalves-Ho Kang You tijdens haar Van Randwijklezing in Vlissingen © oz
Ook Gonçalves-Ho Kang You maakte onderdrukking mee. Niet van buitenaf, zoals Nederlanders in de Tweede Wereldoorlog, maar van binnenuit. Een onderdrukking die leidde tot uitschakeling van democratische en rechtsstatelijke instituties en die onontkoombaar werd gevolgd door verzet, zegt ze daarover.
Lilian Gonçalves-Ho Kang You komt uit Suriname en is de weduwe van Kenneth Gonçalves. Die werd door het Surinaamse leger onder leiding van Desi Bouterse op 8 december 1982 doodgeschoten in Fort Zeelandia bij Paramaribo. Gonçalves was na een rechtenstudie in Nederland als advocaat teruggekeerd naar zijn land. Daar was hij een van de drijvende krachten achter de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 en van de ontwikkeling van de democratie in dat land.
Kenneth en Lilian leidden een toonaangevend advocatenkantoor in Paramaribo. "Zoals velen van onze generatie waren Kenneth en ik voorstander van een onafhankelijk Suriname. Het kolonialisme moest de wereld uit. Maar op 25 februari 1980 voegt Suriname zich naar de dan geldende Zuid-Amerikaanse normaliteit. Het politiebureau in Paramaribo wordt kapotgeschoten. De democratische regering wordt afgezet. Het militaire gezag presenteert zich op de televisie."
H.M. van Randwijklezing door Lilian Gonçalves-Ho Kang You
Kenneth Gonçalves werd de aanvoerder van religieuze organisaties, vakbonden, de vrouwenbeweging, het bedrijfsleven, landbouwers en medici die in de Associatie voor Democratische Vernieuwing opriepen tot een dialoog om op vreedzame wijze uit de impasse te komen en de democratische rechtstaat te herstellen. Als antwoord daarop werden de zestien kopstukken opgepakt en doodgeschoten.

Waarheid en gerechtigheid

In haar lezing beschrijft Gonçalves-Ho Kang You uitvoerig de -wat ze noemt- al 37 jaar durende zoektocht naar waarheid en gerechtigheid. Het feit dat de hoofdverdachte van die moorden het zelfs tot president van Suriname heeft geschopt noemt ze Kafkaiaans. Een nieuwe grondwet die het leger vergaande bevoegdheden gaf, een strafrechtelijk onderzoek waarin de verdachten pas na zeven jaar werden gedagvaard, de nonchalance waarmee de verdachten praten over hun misdaden, de meerderheid die Bouterse wist te vergaren in het parlement, en het jarenlange gekissebis tussen de krijgsraad en het Constitutionele Hof in Suriname... Het heeft ertoe geleid dat er na 37 jaar nog steeds niemand voor de decembermoorden is veroordeeld. "Alleen bij God en in Suriname kan alles...", verzuchtte Gonçalves-Ho Kang You dan ook.
Een jaar na de moord op haar man en de andere voorvechters van de democratie in Suriname vluchtte Gonçalves-Ho Kang You met haar vierjarige dochtertje naar Nederland. Ze krijgt de status van politiek vluchteling en vraagt na verloop van tijd de Nederlandse nationaliteit aan. "Nu vraag ik me af of ik als ik nú onder gelijke omstandigheden zou moeten vluchten nog welkom zou zijn. Ik weet het niet en ben bezorgd, omdat ik op een van de grootste problemen van onze tijd, de migratie, inclusief de gedwongen migratie, de vlucht, steeds minder menselijke antwoorden zie."

Vrijheidsstrijd

Aan het eind van haar lezing refereerde Gonçalves-Ho Kang You aan de naamgever ervan, verzetsman en journalist Henk van Randwijk, van wie 'Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht' de bekendste strofe is.
"Vandaag vieren we zijn moed en die van alle anderen die zich met gevaar voor eigen leven hebben ingezet voor onze vrijheid. Die viering en herdenking zijn nodig, niet alleen vanwege de geschiedenis die wij niet mogen vergeten, maar ook omdat die vrijheidsstrijd nog dagelijks moet worden gevoerd. In Suriname. In Soedan. In Venezuela. De weg is lang en vol tegenslagen, ik kan u dat verzekeren. Henk van Randwijk bemoedigt verder te bouwen aan een wereld die niet zwicht voor tirannen."
<p>Sinds 1993 wordt de toespraak - genoemd naar de schrijver, journalist en verzetsheld H.M. van Randwijk (1909-1966) - gehouden, eerst om de twee jaar en vanaf 2000 elk jaar als onderdeel van het Bevrijdingsfestival Zeeland. In de lezing staan de begrippen vrijheid en verdraagzaamheid centraal.</p>
370182777 H.M. van Randwijklezing 2019