'Zeeland teruggeven aan de zee? Liever niet! Maar we moeten er wél over nadenken...'

25 februari 2019, 14:51 • 5 minuten leestijd

Hoge golven bij jachthaven van Cadzand © Pieter Kole uit Vlissingen

Het artikel van Omroep Zeeland, met de Zeeuwse insteek, was wekenlang het bestgelezen bericht op onze website. Het leidde ook op Facebook tot een regen van woedende reacties. Daarom hebben we de schrijver van het artikel van Vrij Nederland en een van de wetenschappers uitgenodigd om bij ons op de radio tekst en uitleg te geven.

Volgens wetenschapsjournalist Rolf Schuttenhelm, die het stuk schreef, is de boodschap van het stuk niet zozeer dat lagergelegen gebieden als Zeeland zomaar opgegeven moeten worden, maar wel dat we nu al moeten nadenken over de mogelijke gevolgen van zeespiegelstijging en daar niet te lang mee moeten wachten. "We moeten het er juist nu al over hebben, want we moeten nú belangrijke keuzes maken", aldus Schuttenhelm.

Dat er zoveel boze reacties op binnenkomen doet de wetenschapsjournalist weinig. "Mijn reactie is: don't shoot the messenger. Ik wil ook niet dat Zeeland onder water komt te staan. Waar ik vooral in geïnteresseerd ben, is de vraag hoe we dat kunnen voorkómen."

Daarbij is volgens Schuttenhelm niet alleen de vraag of we overstromingen kunnen voorkomen, ook het binnendringen van zout water in landbouwgrond is al een gevaar. "Dan kom je op een financieel kantelpunt, waarbij je het niet meer op kunt brengen om maatregelen te nemen. En onze landbouwgronden zitten in grote mate in daarvoor kwetsbare gebieden, zoals Zeeland."

Fragment Zeeuwse Kamer over zeespiegelstijging met wetenschapsjournalist Rolf Schuttenhelm

"We hebben met zijn allen, maar dan met name als het gaat om politici, last van uitstelgedrag", vult professor doctor Maarten Kleinhans, hoogleraar fysische geografie aan. Hij is een van de wetenschappers die werd geciteerd in het artikel in Vrij Nederland.

Globaal gezien hebben we volgens Kleinhans drie keuzes. Plan A is dat we onmiddellijk de CO2-uitstoot verlagen naar nul. Dan remt de zeespiegelstijging langzaam af en zijn onze dijken veilig. De kans dat dit lukt is volgens de hoogleraar in het huidige politieke klimaat echter klein. En daarom moet je ook naar de andere scenario's kijken.

Plan B is dat de CO2-reductie onvoldoende is om de zeespiegelstijging tegen te gaan. Tot het jaar 2100 kunnen we onze polders dan waarschijnlijk wel droog houden met dijkverhogingen en dergelijke maatregelen, maar daarna kan het ineens heel hard gaan, zegt Kleinhans.

"In de honderd jaar daarna kan de zeespiegelstijging wel vijf keer zo snel gaan en dan bereik je het punt waarop je niet snel genoeg maatregelen kunt nemen." Met andere woorden: dan helpt dijkverhoging niet meer. Dat is het scenario waar het artikel over gaat, namelijk dat er nu al gekeken wordt naar wat we moeten doen als de zeespiegel te snel stijgt om laaggelegen gebieden droog te houden.

De blauwe delen zitten onder het huidige zeeniveau, de groene en gele delen zitten (nu nog) daarboven © Actueel Hoogtebestand Nederland

Maar het is het derde scenario dat Kleinhans écht zorgen baart. "Dan doe je alsof er niets gebeurt en dan overkomt het je ineens, net als de orkaan Katrina in Amerika. Daar waren dijken en andere veiligheidsmaatregelen jarenlang verwaarloosd. En als die orkaan dan komt dan doe je alsof het een natuurramp is, maar eigenlijk was het te voorkomen."

Datzelfde geldt volgens de hoogleraar voor de Sint Elizabeth-vloeden in de Middeleeuwen en in zekere zin ook voor de Watersnoodramp in 1953. "Door de Tweede Wereldoorlog waren de dijken verwaarloosd", aldus Kleinhans. En als we nu de toekomstige problemen niet onderkennen en nu al maatregelen nemen en zelfs indien nodig evacuatieplannen voor onder meer Zeeland ontwikkelen, worden ook wij door de zeespiegelstijging overvallen.

Fragment Zeeuwse Kamer over zeespiegelstijging met hoogleraar Maarten Kleinhans

Volgens de Zeeuwse dijkgraaf Toine Poppelaars zit er wel een kern van waarheid in de boodschap van Kleinhans. "In die zin dat we ons in Nederland nog onvoldoende bewust zijn van het feit dat we onder zeeniveau leven. Sinds de Watersnoodramp in 1953 is niemand verdronken als gevolg van wateroverlast. Dus dat bewustzijn zou wel wat beter kunnen."

Toch beziet Poppelaars de toekomst veel rooskleuriger. "Bij de plannen om de dijken te versterken houden we rekening met een zeespiegelstijging van 1 meter tot het jaar 2100. En we kijken om de tien jaar naar de prognoses en stellen daarop ons beleid bij."

Fragment Zeeuwse Kamer over zeespiegelstijging met dijkgraaf Toine Poppelaars

Hij erkent dat na het jaar 2100 de zeespiegelstijging kan versnellen, maar verwacht ook die stijging het hoofd te kunnen bieden. "Kijk maar eens 200 jaar in het verleden en vergelijk dat met nu. Er is nu zoveel meer mogelijk. Er zijn telkens nieuwe inzichten en er worden telkens weer nieuwe technieken ontwikkeld." Wat Poppelaars betreft zal het allemaal dus zo'n vaart niet lopen.

"De maatregelen als dijkverhoging zijn tot het jaar 2100 waarschijnlijk inderdaad voldoende", beaamt Kleinhans. "Dat gebeurt zeer grondig en daar heb ik ook veel respect voor. Maar ik als ik even een uitspraak van Obama mag aanhalen: wij zijn de eerste generatie die echt de gevolgen van klimaatverandering zal merken, maar wij zijn ook tegelijk de laatste generatie die er nog iets aan kan doen."

"Als de ijskap van de Zuidpool eenmaal begint te smelten wordt dat een zelfversterkend effect en dan kunnen we het niet meer tegenhouden. Dus als wij geen drastische maatregelen nemen dan moeten onze kinderen en kleinkinderen de rekening voor ons uitstelgedrag met een woekerrente terugbetalen."

Hoe groot het risico is van een Zeeland dat tussen 2100 en 2200 onder water komt te staan, daar zijn de deskundigen het niet over eens. Waar alle betrokkenen het wél over eens zijn is dat wij het in ieder geval niet gaan meemaken. Wij kunnen gewoon rustig gaan slapen in een droog Zeeland. Nog wel in ieder geval...