Wat is beter voor Zeeland: wel of geen vossen?

De jagersvereniging brengt sinds 2010 het aantal vossen in onze provincie ieder jaar in kaart. Uit een rapport blijkt dat de vossenpopulatie blijft stijgen, ondanks dat er elk jaar ook steeds meer vossen worden afgeschoten. In 2010 werden er 113 vossen geteld en het afgelopen jaar waren dat er al 385.

Fauna Beheer Eenheid Zeeland voert het faunabeleid in de provincie uit en vindt de vossentoename een zorgwekkende ontwikkeling voor de biodiversiteit in het landschap. Met name voor de bijzondere kustbroeders en weidevogels in onze provincie. Hun aantal vermindert de laatste jaren en de vos wordt daar voor een groot deel verantwoordelijk voor gehouden.

Natuurorganisatie Faunabescherming Nederland denkt daar anders over en vindt dat de vos niet als enige schuldige kan worden aangewezen. De vos hoort bovendien in het Nederlandse landschap thuis, zegt de natuurorganisatie.

Beide organisaties staan dus lijnrecht tegenover elkaar en daarom heeft Omroep Zeeland aan Sander Crasborn, adviseur bij Fauna Beheer Eenheid Nederland en auteur van het faunabeheerplan vossen 2020-2025, en Harm Niessen van Faunabescherming Nederland een aantal vragen gesteld over deze kwestie.

Faunabeheer: "Ik denk dat het vooral zaak is of het effect wat de vos heeft op de Zeeuwse natuur negatief is of niet. En ja, dat negatieve effect is er. En dat komt grotendeels omdat Zeeland heel erg lang een biodiversiteit had zonder inmenging van de vos. Nu dat in de afgelopen jaren aan het veranderen is, zie je dus ook dat dit consequenties heeft voor onder meer de kustbroeders en weidevogels."

Faunabescherming: "Er zijn nooit te veel diersoorten. Te veel bestaat namelijk niet in de natuur. Er is genoeg ruimte voor de vos in Zeeland en er is ook eigenlijk geen echte schade. Natuurlijk, vossen eten dieren, maar dat doen andere dieren ook. Zo zit de natuur nu eenmaal in elkaar. Een koolmees bijvoorbeeld krijgt per jaar zo'n vijftien jongen, waarvan er gemiddeld twee volwassen worden. Zijn die andere dertien dan overbodig? Nee, de belangrijkste functie van al die jonge vogels is niet om groot te worden, maar om opgegeten te worden."

Faunabeheer: "Er is een aantal jaar geleden afgesproken dat we de kustbroeders en weidevogels willen behouden. Daar steken we veel energie en geld in. En als je dan ziet in de cijfers dat er achteruitgang plaatsvindt, dan ga je zoeken naar oorzaken en eventuele oplossingen. En dan kom je uit bij de vos. Het betekent overigens niet dat je alleen maar moet kijken naar de vos, maar ook naar de inrichting van het landschap en andere predatoren die in een gebied voorkomen. Maar we komen er niet onderuit, het aantal vossen in Zeeland moet worden verminderd."

Faunabescherming: "Nee, dat is helemaal niet nodig. De vos wordt nu als schuldige aangewezen voor het feit dat de kustbroeders en weidevogels uit Zeeland verdwijnen. Maar dat klopt niet. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de vos helemaal niet voorkomt in de top 10 van predatoren die het gemunt hebben op weidevogels, hun nesten en jongen. Een hermelijn, bunzing, wezel, rat, blauwe reiger, buizerd en ga zo maar door. Dat zijn de voornaamste boosdoeners. Zelfs een egel staat nog hoger op deze lijst. Daarnaast eet een vos ook liever knaagdieren, zoals een konijn of een veldmuis."

Faunabeheer: "Dat is wat kort door de bocht. Het heeft denk ik ook te maken met het landgebruik in brede zin en de inrichting daarvan. Maar nogmaals, de vos maakt deel uit van dit landschap en is een predator. En hij houdt hierbij geen rekening met zijn prooi. En hoe meer vossen, hoe meer prooien er worden opgegeten. En daar zitten nu eenmaal ook kustbroeders en weidevogels tussen."

Faunabescherming: "Nogmaals, de vos is niet schuldig aan het verdwijnen of uitsterven van de kustbroeders en weidevogels in Zeeland. Naast alle andere predatoren ligt de oorzaak voornamelijk bij de intensieve landbouw die het buitengebied heeft veranderd. Hierdoor zijn vogels onbeschermd en waant de vos zich in een grote snackbar. Het ligt dus aan de landschappelijke indeling van het landschap en de boeren zijn hiervan de oorzaak."

Faunabeheer: "Dat is een maatregel die op kleine schaal inderdaad zou kunnen helpen en ook al wordt toegepast in Zeeland. Een nadeel van een afrastering op grote schaal is dat het heel erg gevoelig is voor gaten die kunnen ontstaan door bijvoorbeeld getijdewerking of door een omgevallen boom. En daarnaast helpt het ook niet tegen predatoren uit de lucht, zoals roofvogels."

Faunabescherming: "Het afrasteren van een gebied helpt tegen de vos. Maar je doet niets tegen een wezel die onder het raster doorkruipt en je doet ook niets tegen alle predatoren die vanuit de lucht op hun prooi jagen. En het gevaar is dat, wanneer een vos toch op de een of andere manier een doorgang vindt, er een slachting plaatsvindt in zo'n gebied, omdat de jonge vogels gevangen zitten binnen zo'n afrastering."

Faunabeheer: "Dat is in Nederland complex. Kijk, in gebieden zoals Alaska waar het menselijk ingrijpen minimaal is zou dit wellicht een optie zijn en kunnen werken. Maar in een dichtbevolkt gebied, zoals Nederland, met zoveel gemengde belangen is dit onmogelijk. En daarnaast heeft het ingrijpen van de mens in de natuur ervoor gezorgd dat er sowieso geen balans meer is. En daar is de vos een goed voorbeeld van."

Faunabescherming: "Ja, zeer zeker. Ik ben namelijk van mening dat het afschieten van vossen averechts werkt. Een mannetjesvos heeft gemiddeld drie vrouwtjes, waarvan alleen het alfavrouwtje een aantal jongen krijgt. Ga je nu die populatie onder druk zetten, dan verandert er iets in de hormoonhuishouding van die andere vrouwtjes en die krijgen dan ook allebei een aantal jongen. Je krijgt dus drie keer zoveel jongen die ook allemaal moeten eten."

Faunabeheer: "Hier zit natuurlijk een nuance in, maar het is wel zo dat beleidsmakers een keuze moeten maken. Willen ze de kustbroeders en weidevogels beschermen dan moet daar in brede zin rekening mee worden gehouden. Een goed voorbeeld is Schouwen-Duiveland. Om de flora en fauna te beschermen hebben ze op dit eiland een vosvrij beleid. In de rest van de provincie is in 2018 alleen afgesproken dat de mogelijkheden om de vos aan te pakken 'ruimhartiger' worden. En dat vind ik persoonlijk iets te vrijblijvend en onduidelijk."

Faunabescherming: "Allebei kan niet. Je kan als provincie wel mooie plannen maken wat betreft het beheren van vossen, maar daar trekt deze diersoort zich niets van aan. Het enige wat je zou kunnen doen is vlak voor het broedseizoen de aanwezige vossen afschieten. Deze lege plekken worden na een tijdje opgevuld door andere vossen, maar omdat je het doet vlak voor het broedseizoen, hebben de jonge weidevogels een kans om te overleven."

Faunabeheer: "We moeten de komende jaren nog veel beter in kaart brengen wat de effecten zijn van de vos en aan welke knoppen we moeten draaien om de balans terug te brengen. En dat zou bijvoorbeeld kunnen betekenen dat we in de nachtelijke uren moeten jagen op de vos. Daarnaast moeten we ook kijken of we iets kunnen veranderen aan onze landschappelijke inrichting door bijvoorbeeld op bepaalde plekken bomen te kappen. Dit zorgt ervoor dat andere predatoren uit de lucht veel minder kans hebben."

Faunabescherming: "Wij zijn er een groot voorstander van dat ingrepen in de natuur uitsluitend worden gedaan op basis van wetenschappelijk onderzoek. Dat onderzoek moet dus eerst gedaan worden. Er heeft een vierjarig onderzoek plaatsgevonden naar de bedreigingen van de populatie van de weidevogels en daaruit blijkt dat de vos niet de hoofdschuldige is. Er is dus nog steeds geen wetenschappelijk bewijs dat aantoont dat de vos verantwoordelijk is voor de achteruitgang van kustbroeders en weidevogels. Dus zolang dat bewijs er niet is, moet de vos van die vrijstellingslijst gehaald worden."