Hoogleraar: 3M loosde willens en wetens giftige stoffen

Het bedrijf was al langer op de hoogte van de negatieve effecten van de stoffen, PFAS, op de gezondheid en had moeten ingrijpen, vindt Van Calster. "Bedrijven hebben de verplichting om goede zorg te dragen voor het leefmilieu", zegt Van Calster. "Als het bedrijf weet dat stoffen giftig zijn, ook al zijn ze niet op de radar van de overheid gekomen, dan kan het bedrijf niet doen alsof hun neus bloedt."

"3M is tekort geschoten in de informatieverplichting", zegt de hoogleraar. "Maar ook de Vlaamse administratie heeft fouten gemaakt." Zo is er bijvoorbeeld geen milieueffectrapport gemaakt toen de vergunning werd verleend. "Bij zo'n vergunning moeten autoriteiten de nodige informatie verzamelen en met het publiek in discussie gaan. Ook de buren moeten daarbij betrokken worden."

In de jaren tachtig en negentig is in Vlaanderen, net als in Nederland trouwens, het toezicht op het naleven van de regels door grote bedrijven teruggeschroefd. "Toen zei de industrie: je hoeft ons niet te betuttelen. We hebben veel kennis, we zijn deel van de oplossing. Laten we die gebruiken om samen met de overheid de problemen aan te pakken." Daar voegt Van Calster aan toe dat de overheid onmogelijk kan reageren als een bedrijf moedwillig informatie achterhoudt en milieuambtenaren te weinig geld toeschuift.

3M kreeg een vergunning zonder dat goed onderzoek is gedaan naar de effecten voor de omgeving. "Dat het mis ging met de vergunning van 3M is te wijten aan onbekendheid met stoffen, en door gebrek aan informatiedoorstroming bij 3M", zegt Van Calster. "De overheid moet ervan uitgaan dat in de Antwerpse haven geen onschuldige dingen worden geproduceerd. Je mag ook verwachten dat de overheid met voldoende mankracht kijkt of die bedrijven wel koosjer bezig zijn. Ik vermoed dat er een zekere naïviteit is ontstaan. Er is een te groot vertrouwen in informatie die vanuit de bedrijven zelf komt."

Van Calster denkt niet dat 3M een uitzondering is. "Ik ben er van overtuigd dat dit op grotere schaal gebeurt. Ik denk dat je heel veel gevallen hebt waar relevante informatie van bedrijven niet doorstroomt. Er moet veel harder gewerkt worden aan het openbaar maken van informatie die bedrijven hebben en die ze ook openbaar móeten maken op basis van de wet."

"Het lijkt erop dat deze bedrijven een bedrijfscultuur hebben waarbij men echt heeft besloten dat ze zich bewust zijn van gevaren van processen en de mogelijkheid dat ze ooit een claim gaan krijgen, maar dat het economische plaatje te aantrekkelijk is. Dus gaan ze door. Dat is niet de algemene filosofie van bedrijven, maar hier lijkt dat wel zo te zijn. Dat is enorm pijnlijk om vast te stellen."

Luister hier het gesprek met Geert van Calster terug: