Vlaamse PFAS-baas: 'Het is geen probleem dat morgen opgelost moet zijn'

27 januari 2022, 13:52 • 4 minuten leestijd

Als het aan de provincie Zeeland ligt, stelt het nieuwe kabinet een regisseur aan om de aanpak van de PFAS-problematiek in de Westerschelde te coördineren, net als in België. Toen daar vorig jaar de problemen met PFAS bij de 3M-fabriek bij Antwerpen naar buiten kwamen, legde de Vlaamse regering de aanpak van die problemen in de handen van één man: Karl Vrancken. Vrancken, doctor in de chemie en al bijna 25 jaar werkzaam voor de Belgische variant van het RIVM, is sinds juni de Vlaamse Opdrachthouder coördinatie aanpak PFAS.

Vrancken heeft zich in zijn carrière vooral beziggehouden met recycling en duurzame economie. Hij snapt wel dat zijn naam viel toen er werd gezocht naar iemand om deze taak op zich te nemen. "Ik denk dat dat te maken heeft met het feit dat ik al een hele tijd bezig ben met processen waar we samen met bedrijven, overheid en wetenschap in zitten om na te denken over haalbaarheid van milieunormen en het milieubeleid", aldus de Vlaming.

De taak van de Vlaamse PFAS-baas is tweeledig. "Ik moet zorgen dat er meer informatie wordt verzameld en er nieuw onderzoek wordt gedaan naar PFAS", legt hij uit. "En ik moet kijken hoe we die inzichten kunnen samenbrengen en communiceren naar het publiek."

Toen de problemen met PFAS in Vlaanderen en de Schelde bekend werden, werd er vooral gekeken naar de 3M-fabriek bij Antwerpen. Die fabriek loosde jarenlang illegaal PFAS. Maar naarmate het werk van Vrancken vorderde, kwamen steeds meer vervuilde locaties naar voren. "We merken eigenlijk dat er ook veel verontreiniging is op andere plekken, vooral gelinkt aan activiteiten van de brandweer en brandweeroefenterreinen", somt het PFAS-boegbeeld op. "Dat probleem is groter dan we aanvankelijk hadden gedacht."

Het probleem van PFAS is een blootstellingsprobleem waar je door lange termijn blootstelling mogelijk gezondheidsrisico's krijgt.

Karl Vrancken

Vlaanderen heeft vorig jaar al een bloedonderzoek gedaan onder omwonenden van de 3M-fabriek. Uit dat onderzoek bleek dat zo'n zestig procent van de onderzochte mensen zoveel PFAS in het bloed heeft, dat ze er op lange termijn last van kunnen krijgen. Dat cijfer lag hoger dan waar Vrancken rekening mee hield. Toch denkt hij niet dat eenzelfde bloedonderzoek nodig is voor Zeeland. "Er is een heel verschil van blootstelling", legt Vrancken uit.

In Zwijndrecht, naast de fabriek, werden omwonenden direct blootgesteld aan de geloosde PFAS. Zeeland merkt juist de gevolgen van de PFAS die in de Schelde terecht komen. "Ik denk wat Zeeland betreft, daar is de blootstelling heel indirect", aldus de Vlaming. "Daar moet het in de voeding terechtkomen en dan via de voeding in de mens. Dus die blootstelling is veel minder rechtstreeks en daardoor zal de blootstelling ook beperkter zijn."

Vrancken snapt dat mensen ongerust worden van al het nieuws over PFAS. "Maar we moeten beseffen dat het gaat om een lange termijn probleem", zegt de opdrachthouder geruststellend. "Het probleem van PFAS is een blootstellingsprobleem waarbij je door lange termijn blootstelling mogelijk gezondheidsrisico's krijgt. Het is geen probleem waar we vandaag mee geconfronteerd worden en dat morgen opgelost moet zijn of kan zijn. Dat vergt ook een lange termijn aanpak."

De 3M-fabriek bij Antwerpen loosde jarenlang illegaal PFAS © Omroep Zeeland

In Vlaanderen hebben de overheden, door het aanstellen van Vrancken als opdrachthouder, direct de samenwerking met elkaar gezocht. Terwijl in Nederland door het Zeeuwse provinciebestuur en het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat geruzied werd wie een onderzoek van het RIVM moest betalen, voerde men in Antwerpen een uitgebreid bloedonderzoek uit onder achthonderd direct omwonenden van de 3M-fabriek.

Vrancken heeft dan ook wel een tip voor de Nederlandse overheden: "Ik denk dat het van belang is om de samenwerking op te zoeken." Begin november gaf uiteindelijk de provincie het RIVM opdracht voor onderzoek naar de gevolgen van het hoge PFAS-gehalte in de Westerschelde nadat uit onderzoek van Omroep Zeeland bleek dat het PFAS-gehalte in bot schrikbarend hoog was.

Als de PFAS-aanpak in Zeeland goed gecoördineerd wordt, moet dat goedkomen, denkt Vrancken. "Er is in Nederland veel kennis en informatie vanuit de case van Chemours in Dordrecht", verduidelijkt hij. "Dus ik denk dat die kennis zeker gebruikt kan worden om nu in Zeeland in meer detail te gaan kijken wat de risico's zijn."

PFAS/PFOS

PFAS is een verzamelnaam van chemische stoffen (poly- en perfluoralkylstoffen) die van nature niet in het milieu voorkomen. De stoffen worden onder andere gebruikt in antiaanbaklagen en brand- en vuilwerende stoffen. Deze stoffen worden al decennia gebruikt en zijn nauwelijks afbreekbaar. Van een aantal types PFAS is pas de laatste paar jaar bekend geworden dat zij bij langdurige blootstelling kankerverwekkend zijn en het immuunsysteem kunnen aantasten. PFOS is een van de schadelijkere PFAS en is al sinds 2011 verboden.

Karl Vrancken blijft in ieder geval tot de zomer de Vlaamse Opdrachthouder coördinatie aanpak PFAS. In maart komt hij met een nieuwe tussenrapportage over de aanpak van PFAS in Vlaanderen.