Het PFAS-dossier: wie is nu precies verantwoordelijk en waarvoor?

PFAS is een verzamelnaam voor chemische stoffen die worden gebruikt in veel producten, zoals antiaanbaklagen van pannen, kleding en cosmetica. Vorig jaar juni kwam aan het licht dat de chemische fabriek 3M in Zwijndrecht, net over de grens in België, al jarenlang afvalstoffen in de Westerschelde loost waar een hogere concentratie PFAS in voorkomt dan is toegestaan.

Sinds dat moment zijn verschillende onderzoeken gestart door de provincie en GGD Zeeland, maar ook heeft Omroep Zeeland een steekproef uit laten voeren waaruit bleek hoe problematisch de concentratie PFAS in de Westerschelde is.

"Uiteindelijk kan de hoge concentratie PFAS leiden tot kanker en auto-immuunziektes", zegt verslaggever Jan Vogel, die het PFAS-dossier volgt. "En het probleem is ook: als de stof eenmaal in de natuur zit, krijg je het er niet meer uit."

De gemeenteraad van Hulst is een van de overheden die zich zorgen maken over PFAS. Voor die gemeente is het vooral van belang met betrekking tot de Hedwigepolder. Die wordt binnenkort ontpolderd. De dijk eromheen wordt als het aan de provincie ligt, dit jaar nog doorgestoken.

De polder komt dan twee keer per dag onder water te staan. Maar, zegt de gemeenteraad, dan stroomt er dus water de polder in dat vervuild is met PFAS. "Dat moeten we tegenhouden totdat er methoden ontwikkeld zijn om PFAS uit het water te verwijderen", zegt raadslid Jos van Eck van HulstPlus.

Het is goed dat gemeenteraden zich druk maken om het PFAS-dossier, zegt Vogel. "Maar ze gaan er niet over. Het is hartstikke fijn dat de gemeenteraad er boos om is, maar ze gaan er niet over. Er wordt ook heel veel naar de provincie gekeken, maar zij gaan er ook niet over."

"De Westerschelde, dat is rijkswater. Daar gaat Rijkswaterstaat over. En Den Haag gaat erover", aldus Vogel. Maar de vervuiling in de Westerschelde wordt veroorzaakt door de lozingen van de 3M-fabriek die net over de grens ligt, dus moet er ook nog gecommuniceerd worden met België.

Rijkswaterstaat en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zijn dus verantwoordelijk voor de waterkwaliteit. Het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij is samen met Rijkswaterstaat verantwoordelijk voor de natuur. Het ministerie van Volksgezondheid is samen met het RIVM verantwoordelijk voor de gezondheidsaspecten, het landbouwministerie is weer verantwoordelijk voor de visserij en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit is de instantie die over de voedselveiligheid van bijvoorbeeld zeegroenten gaat.

Toch weerhoudt dat de gemeenteraad van Hulst er niet van om 'alle middelen in te gebruiken' om het probleem aan te kaarten. "Desnoods gaan we met z'n allen naar Den Haag, naar de minister", zegt Van Eck.

"Ze verwachten niet dat ze het onder water zetten van de Hedwigepolder kunnen tegenhouden", zegt verslaggever Pascalle Cappetti, die de gemeentepolitiek van Hulst op de voet volgt. "Oude sentimenten komen wel naar boven, want veel gemeenteraadsleden zijn altijd fel tegen de ontpoldering geweest. Het gevoel is echt: ze hebben onze polder al afgepakt, komen ze ook nog eens met die PFAS. Dus er zijn raadsleden die zeggen: we moeten toch proberen om het uit te stellen, alle juridische middelen aangrijpen om het uit te stellen."

"We zijn er nu een jaar mee bezig en eigenlijk staan we nog steeds aan het begin", zegt Jan Vogel. De provincie heeft drie weken geleden gevraagd om een 'regisseur', een centraal persoon die ervoor zorgt dat overheidsinstanties hun werk doen en dat alle betrokken partijen zich aan afspraken houden.

"België heeft al een dergelijke regisseur, die de wetenschap, het bedrijfsleven en overheden op één lijn probeert te krijgen", aldus Vogel. "De minister heeft gezegd dat hij daar binnenkort een antwoord op heeft, maar dat betekent nog niet dat er ook gelijk een regisseur aangesteld wordt."

De kwestie van de Hedwigepolder is ook nog niet beslist, zegt Vogel. "Er gaan bij de Staten en ook in de Tweede Kamer wel stemmen op dat we misschien moeten wachten met het doorsteken van de dijk. Maar het ministerie wil er nog niet aan. Er zal nog wel wat water door de Rijn moeten."