Zeeland herdenkt 'eindelijk' weer samen: 'Zeker nu belangrijk, als je ziet wat er in de wereld gebeurt'

Overal in Zeeland werd vanavond stilgestaan bij burgers en militairen die in oorlogen zijn omgekomen sinds het begin van de Tweede Wereldoorlog. Na twee jaar zonder publiek, waren de herdenkingen vanavond op de meeste plekken in onze provincie weer als vanouds, zoals in Cadzand.
Karin Geet woont de herdenking in haar woonplaats Cadzand bij. De afgelopen twee jaar keek ze naar de Dam op tv, maar dit is fijner. "Zo gezamenlijk op een kerkhof waar de gevallenen worden herdacht, dat blijft bijzonder en ik hoop dat het voortgezet wordt." Ook Wim de Bruijne heeft zich bij de groep van zo'n veertig mensen gevoegd. "Ik ben hier uit beleefdheid naar mijn familie toe. De broer van mijn vader is omgekomen in een jappenkamp. Tijdens de twee minuten stilte denk ik aan hem."

'Zeker nu is samen herdenken belangrijk'

Bij de herdenking in Cadzand zijn niet alleen inwoners uit het dorp aanwezig. Ook vakantiegangers of mensen uit plaatsen uit de buurt komen om slachtoffers te herdenken. Dineke en Henk Krutwagen komen uit Terneuzen en zitten op een camping in Cadzand. "Als we op 4 mei op vakantie zijn, gaan we in de omgeving naar een dodenherdenking. Zeker nu is het belangrijk, als je ziet wat er in de wereld gebeurt. Dan vind ik het fijn dat we daar nu, na twee jaar, weer samen bij stil kunnen staan."
Dodenherdenking in Cadzand
Dodenherdenking in Cadzand, op de voorgrond de graven van acht gesneuvelde in de WO II militairen © Omroep Zeeland
De afgelopen twee jaar ging de dodenherdenking in Cadzand wel door, maar dan in (heel) klein comité: organisator Suzan de Putter, haar zoon, vorig jaar de burgemeester en twee muzikanten voor het Taptoe-signaal en het Wilhelmus. "Het gaf iets heel intiems", blikt De Putter terug. "Ik vond het eigenlijk wel mooi."
Jong en oud legde rozen op de graven in Cadzand
Jong en oud legde vanavond rozen op de graven in Cadzand © Omroep Zeeland
Ze organiseert de dodenherdenking in Cadzand al zo'n vijftien tot twintig jaar. Voor het eerst in al die jaren durfde ze in 2020 een stukje voor te lezen tijdens de herdenking. "In zo'n kleine groep durfde ik dat wel", vertelt ze met een glimlach. "Het mooie was: normaal kijk je naar de aanwezigen, nu kon ik met mijn gezicht naar de graven staan."
Een stukje uit de speech van De Putter uit 2020:
Hi guys,
Dat mag ik zeggen omdat ik jullie out rang in leeftijd. Al 75 jaar liggen jullie hier nu naast elkaar in strak militair gelid.
Jullie hadden reeds een oorlogsgraf voordat D-day was begonnen. Een greintje euforie over een aanstaande bevrijding is jullie ontgaan. Het is onbekend wat er in de laatste uren gedacht en gebeden is. We weten ook niets over de radeloosheid, verdriet van degene die zijn achtergebleven. Familieleden die de rest van hun leven niet hebben geweten waar jullie graf was, laat staan dat ze op wat voor manier dan ook afscheid konden nemen. Met de coronacrisis is het besef doorgedrongen wat voor impact dit heeft voor de nabestaanden. Nu mag een beperkt aantal op een uitvaart aanwezig zijn en het is niet mogelijk om een troostende hand op een schouder te leggen. De naoorlogse jaren waarin armoe hoogtij vierde was er geen geld voor een reis over zee om een graf te bezoeken. Van twee van jullie weet de familie niet waar ze naar toe zouden moeten gaan.
[...]
Waar jullie voor streden en het leven voor lieten "vrijheid en vrede" Het is nog steeds vrede en we leven in vrijheid. We doen er alles aan om het zo te houden.
Rust zacht.
Suzan de Putter, Werkgroep Dodenherdenking Cadzand op de dodenherdenking in 2020
Maar ook De Putter is blij dat de herdenking vanavond als vanouds kon doorgaan. Net als wethouder Cees Liefting. "De dodenherdenking heeft een bepaalde uitstraling." Hij is even stil. "We zijn allemaal verschillend, hebben onze eigen argumenten en ideeën die we mogen uiten. Die mogelijkheid om dat uit te wisselen, hebben we dankzij onze vrijheid. Ik vind het mooi dat we samen herdenken. Iedereen hier heeft zijn eigen verhaal."

Dodenherdenkingen op andere plekken in Zeeland

Dat Zeeuwen het fijn vonden om weer samen te kunnen herdenken, was niet alleen in Cadzand, maar ook op andere plekken in de provincie te zien.
In het park aan de Vossemeersepoort in Tholen verzamelden honderden mensen zich rondom het herdenkingsmonument. Verschillende kinderen droegen zelfgemaakte gedichten voor: "Wij weten niet wat vrijheid is, alleen als het van je afgepakt is" en "laten we niet strijden in oorlog, maar tijdens een potje monopoly", werd er door de kinderen voorgedragen. De herdenking werd afgesloten met het leggen van kransen.
Ook in Middelburg en Veere kwamen Zeeuwen bij elkaar om weer samen te kunnen herdenken. Zo'n honderd mensen verzamelden zich bij de oude begraafplaats in Zanddijk (Veere). Ook op het Abdijplein kwamen heel wat Zeeuwen bij elkaar. Op een scherm konden mensen die achteraan op het plein stonden meekijken naar de toespraken en kranslegging. En zo herdacht Zeeland na twee jaar toch weer samen.