'Nieuwe' onbekende luchtfoto's Watersnoodramp geven haarscherpe details prijs

Tot nu toe onbekende luchtfoto's van de Watersnoodramp zijn opgedoken in het archief van de in 2001 overleden luchtfotograaf Bart Hofmeester. De Vlaardingse fotograaf Roel Dijkstra, die het archief in zijn bezit heeft, besloot hedendaagse versies van de oude foto's te maken en combineerde oud en nieuw in een boek.
Het levenswerk van Hofmeester staat in de studio van Dijkstra gepropt. Kastenwanden van een meter of vier hoog, ramvol met dozen met negatieven. "Tweehonderdduizend, schat ik", zegt Dijkstra, terwijl hij de deuren van de kasten opent. "En daar staan nog wanden vol met foto's. Die heb ik nog niet eens bekeken." Hofmeester was luchtfotograaf. Dijkstra kocht zijn archief, omdat hij er brood in zag. Hij en zijn medewerkers begonnen te schatgraven in het materiaal.

Mannen in een bootje

"En toen kwam ik plotseling 168 negatieven van de Watersnoodramp tegen", vertelt Dijkstra, terwijl hij een doos open maakt. Niemand behalve Hofmeester zelf had die foto's ooit gezien. Het zijn beelden die de fotograaf schoot op zijn vluchten in de dagen en maanden na de ramp. "Ragscherp." Je ziet ondergelopen boerderijen, doorgebroken dijken, mannen in een bootje die zwaaien naar het vliegtuig. Zijn ze in nood? Je ziet schapen die toevlucht zoeken op een droog stuk land. Verdronken dorpen.
Dijkstra zocht na de vondst contact met het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk. "De foto's zijn heel bijzonder", zegt Marc van Velzen van het museum. "Er zijn wel luchtfoto's bekend van de ramp, maar niet met zoveel details erop. Je kunt hier precies zien welke gebouwen zijn beschadigd." Bovendien geven de foto's een goed beeld van het sluiten van de dijken na de ramp. "Je ziet arbeiders en mensen uit de dorpen werken aan het herstel van de beschadigde dijken."
Roel Dijkstra bij het archief van Bart Hofmeester
Roel Dijkstra bij het archief van Bart Hofmeester © Omroep Zeeland
Van Velzen en Dijkstra besloten een boek te maken met de teruggevonden foto's. Ze stapten samen in het vliegtuig, om op de plek waar Hofmeester de oude foto's maakte, nieuwe beelden te schieten. "En waar ik niet met het vliegtuig kon komen, heb ik mijn drone losgelaten", zegt Dijkstra. In het boek staan die foto's naast elkaar, zodat goed te zien is hoe groot de verwoesting was die het water aanrichtte. Soms is een locatie nog goed herkenbaar, omdat de gebouwen op de foto zijn blijven staan. Het contrast tussen de naargeestige zwartwitbeelden van Hofmeester en de kleurige zomerse foto's van Dijkstra is groot.

Rubberbootjes op de kant

Vrijwilligers van het Watersnoodmuseum hebben geholpen om de juiste locaties van de foto's te bepalen, vertelt Dijkstra. "Dit is bijvoorbeeld Stellendam. We hadden geen idee, het stond er niet achterop. Dat wist iemand omdat die de Gemeenteschool herkende. De rubberbootjes liggen nog op de kant, om mensen te redden. Dus het is een paar dagen na de ramp. De vrijwilligers van de Watersnoodramp hebben een hele bende kennis. En ze vonden het ook leuk om te helpen. Sommige mensen pakken een kruiswoordpuzzel, anderen een foto."
Bart Hofmeester met zijn speciale camera voor luchtfotografie
Bart Hofmeester met zijn speciale camera voor luchtfotografie © Bart Hofmeester

Bart Hofmeester

De Rotterdamse fotograaf (1921-2001) was één van de eersten die geld zag in luchtfotografie. Vanaf de jaren '50 vloog hij regelmatig met een vliegtuigje en zijn speciale camera's boven Nederland om foto's te maken. Wie online in het digitale archief zoekt op Zeeuwse steden ziet de naoorlogse bouwwoede: hele woonwijken worden uit de grond gestampt, je ziet de bouw van de (toen) nieuwe zeesluis in Terneuzen, de bouw van de Zeelandbrug, de nieuwe veerhaven in Breskens, de aanleg van de A58, de buitenwijken in Vlissingen, of hoe gezellig kneuterig Cadzand-Bad er in de jaren zeventig bijlag.
Het archief van Hofmeester telt ongeveer twee miljoen foto's, dat langzaam maar zeker wordt ontsloten door Roel Dijkstra en zijn medewerkers. Zoeken kan hier: barthofmeester.nl
De negatieven waren in verrassend goede staat. "Op sommige negatieven zat wel schimmel. Dat zijn duizenden witte plekjes die je moet wegwerken met photoshop", vertelt Dijkstra. De details op de foto's zijn verbluffend. Hofmeester werkte met speciale camera's voor in een vliegtuig, camera's waarin de film goed vast zat tegen het flapperen. Ze zijn haarscherp. "Ik heb mijn foto's gemaakt met een gewone systeemcamera, in minstens net zo'n goede resolutie als Hofmeester", lacht Dijkstra.
"Het was soms wel zoeken naar de goede plek toen we aan het vliegen waren. Marc riep dan: 'Hier is het!', terwijl ik met zo'n oude foto op schoot zat en het écht niet zag. Dan drukte ik maar gewoon af. Achteraf bleek het eigenlijk in bijna alle gevallen te kloppen."
Watersnoodramp en Deltawerken vanuit de wolken verschijnt op 1 februari, bij de herdenking van de Watersnoodramp.