Rond de duizend Zeeuwen aan corona overleden de afgelopen drie jaar

Ruim drie jaar geleden werd het eerste coronageval vastgesteld in Zeeland. In drie jaar tijd zijn er naar schatting ruim duizend Zeeuwen aan corona overleden, met een opvallende piek in de laatste maanden van 2021.
ANP-423990842
In drie jaar tijd zijn bijna duizend Zeeuwen overleden aan corona © ANP
Hoeveel Zeeuwen er precies in die periode aan corona zijn overleden, is nog niet met zekerheid te zeggen. Het aantal Zeeuwen dat in 2022 volgens de overlijdenscertificaten door corona is bezweken is nu namelijk nog niet bekend. Dat wordt later bekendgemaakt door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Meer mensen overleden dan verwacht

Wat al wel bekend is, is de zogeheten oversterfte. In Zeeland zijn er sinds de start van de pandemie 822 mensen meer overleden dan de demografen van het CBS hadden verwacht. Het aantal Zeeuwen dat door corona kwam te overlijden ligt waarschijnlijk iets hoger.
Beide cijfers zijn wel bekend over de eerste twee jaren van de pandemie. In 2020 en 2021 waren er 730 Zeeuwen die volgens hun overlijdenscertificaten aan corona zijn overleden. Op dat moment stond de oversterfteteller op 548. Als de onderlinge verhouding tussen die twee cijfers hetzelfde was in 2022, ligt de totale Zeeuwse coronasterfte iets boven de duizend.

Ouderen met een kwetsbare gezondheid

Dat de oversterfte lager is dan de coronasterfte heeft volgens het CBS alles te maken met de gemiddelde leeftijd. De meeste coronadoden waren namelijk te betreuren onder ouderen en dan met name onder de leeftijdscategorie 90 jaar of ouder. Het lijkt er dus op dat corona voor een deel levens eiste onder ouderen met een kwetsbare gezondheid die ook zonder corona niet meer lang te leven hadden.
Dat er überhaupt sprake is van oversterfte, betekent dat er ook honderden Zeeuwen zijn overleden die nog jaren langer hadden geleefd als er geen COVID-19 was geweest. Desondanks valt de oversterfte in Zeeland mee ten opzichte van de rest van het land, zegt CBS-onderzoeker Ruben van Gaalen. "Over die drie jaar genomen, scoort Zeeland ongeveer rond het landelijke gemiddelde."

Sterftepiek

Een opvallende uitzondering daarop is de sterftepiek in de laatste maanden van 2021. In de onderstaande grafiek zie je de sterfte per week sinds het begin van de pandemie, met daarbij de verwachtingen van het CBS. Wanneer de daadwerkelijke sterfte de bovengrens van die verwachting passeert, spreekt het CBS over oversterfte. De perioden met oversterfte zijn met geel gemarkeerd.
Van week 46 tot en met week 52, in november en december van 2021, overleden er in onze provincie 317 meer mensen dan de demografen van het CBS hadden verwacht. In de maand december van 2021 was Zeeland bovendien naar verhouding de zwaarst getroffen regio.

'In eerste golven relatief beschut'

Volgens Van Gaalen heeft dat deels te maken met de relatief lage oversterfte in de periode ervoor. "Zeeland bleef in die eerste golven relatief beschut, als je het bijvoorbeeld vergelijkt met Brabant en Limburg, waar in die eerste golven veel meer oversterfte was. Dus toen er eind 2021 een nieuwe golf over Zeeland trok, waren er meer kwetsbare mensen die getroffen kónden worden."
Voeg daar een ziekmakendere variant aan toe en dan zorgt dat volgens hem voor een voor Zeeuwse begrippen ongekend hoge piek. "De Deltavariant die toen rondging was besmettelijker én ziekmakender dan de varianten daarvoor. Dus dat veroorzaakt voor een deel die hoge sterfte eind 2021."

Niet door vaccins

Toch is dat niet het hele verhaal. Want als je in die periode het aantal coronadoden vergelijkt met de oversterfte, is er nog een klein deel van die sterftepiek die niet direct aan corona toegewezen kan worden. Vaccinatiesceptici beweren dat die sterfte het gevolg zou zijn van de uitgedeelde vaccins, maar Van Gaalen doet die optie resoluut van de hand. "Er is al uit tal van onderzoeken gebleken dat de vaccins niet voor een toename in sterfte zorgen."
Injecteren coronavaccin
Vaccinatie leidt volgens het CBS niet tot toename in sterfte © Omroep Zeeland
Een andere potentiële oorzaak van de 'extra sterfte' is de uitgestelde zorg, maar ook daarvan acht Van Gaalen de kans klein dat die de sterftepiek eind 2021 verklaart. "Het is mogelijk dat door uitgestelde zorg de sterfte iets hoger is, maar dat zou dan zorgen voor meer sterfte in een periode van meerdere jaren, niet in enkele weken of maanden. Dus dat kan in mijn ogen deze piek niet verklaren."

Andere ziektes en restschade door corona

Wat is dan wel de boosdoener? Volgens Van Gaalen is de meest plausibele verklaring de combinatie van twee factoren: andere ziektes en restschade door het coronavirus zelf. "Wat je in die periode zag was dat ook andere ziektes voor het eerst in lange tijd weer rondgingen, omdat de regels waren versoepeld en wij elkaar weer wat meer gingen opzoeken", zegt Van Gaalen. "Dat terwijl we aan die andere ziektes, zoals griep, door alle coronamaatregelen al enige tijd niet of nauwelijks blootgesteld waren."
Daarnaast waren veel mensen volgens hem mogelijk extra kwetsbaar door een recente coronabesmetting. "Onderzoek wijst uit dat je als je corona hebt doorgemaakt nog zes tot twaalf maanden een verhoogd risico hebt om aan andere oorzaken te overlijden." Hij vermoedt daarom dat de sterftepiek eind 2021 deels veroorzaakt werd doordat mensen wel hersteld waren van corona, maar daar restschade aan overhielden. "En als je dan een ander virus oploopt, kan dat net de druppel zijn."

Elf onderzoeken

Dat is de hypothese waar Van Gaalen en tal van andere onderzoekers nu onderzoek naar doen. "We hopen nog voor het einde van dit jaar die hypothese te kunnen ontkrachten of bevestigen", aldus Van Gaalen. Er lopen nu in totaal elf onderzoeken naar de oorzaken en gevolgen van deze oversterftepiek, die in Zeeland eind 2021 zoveel slachtoffers maakte.
Inmiddels is de sterfte in Zeeland alweer wekenlang terug naar een normaal niveau. Toch denkt Van Gaalen dat we er nog niet vanaf zijn. "De sterftepatronen zoals we die kennen zijn flink in de war geschopt door dit virus, dat maar niet weggaat. We hebben continu te maken met een cyclus van circulatie en hercirculatie, met herbesmettingen. Het is een virus dat ook nu nog steeds sterfte tot gevolg kan hebben; direct, maar dus ook indirect", aldus Van Gaalen.