Annerie (30) uit Hulst is de wanhoop nabij: 'Sluiting van de kliniek autisme zou desastreus zijn'
Wanhopig wordt ze als ze er alleen al aan denkt. Aan het idee dat de kliniek autisme van de instelling voor geestelijke gezondheidszorg Emergis in Kloetinge zou sluiten. Want het alternatief, hulp en zorg thuis, is volgens haar onvoldoende voor álle Zeeuwen met autisme. In ieder geval voor haar. Annerie van Gorsel (30) uit Hulst spreekt uit ervaring.
Door Marike Kerklaan
Na jarenlang hulp thuis te hebben gehad, die volgens haar niet aansloeg, verblijft ze sinds augustus in de kliniek. Ze vindt het lastig haar verhaal te vertellen, maar vindt het nodig nu Emergis plannen heeft om het aantal bedden in de kliniek af te bouwen van zestien naar vijf.
Slechter en slechter
Ik heb met haar afgesproken bij de Zwaakse Weel bij Kwadendamme. Annerie houdt van de natuur, van de rust. "Ze zeggen bij Emergis: 'Beter worden doe je thuis.' Alleen, dat doe je niet zo maar. Ik heb het jaren geprobeerd. Het ging alleen slechter en slechter. Dus, voor mij klopt het niet."
Ik heb wel eens gezegd: je moet óf een overdosis nemen óf op het spoor staan om serieus te worden genomen bij de GGZ. Dat punt lijkt nu te zijn bereikt.
Annerie kampt jaren met zware depressies door een traumatische gebeurtenis. De afgelopen vijf jaar kreeg ze daarom zorg thuis. Eerst toen ze bij haar ouders woonde, later toen ze een eigen plek had. Maar ze wisselde vijf keer van psychiater, moest telkens opnieuw beginnen en er was volgens haar onvoldoende kennis over autisme. "Ik werd zo, zo moe. Kon alleen van de bank naar mijn bed en weer terug. Ik vroeg om hulp, keer op keer. Ik kwam niet van mijn depressies af."
Op zichzelf wonen en voor zichzelf zorgen, het ging niet meer. "Ik zocht vooral rust, wilde alleen maar rust." De simpelste huishoudelijke taken werden haar te veel. Vorig jaar kreeg ze de diagnose autisme. Sinds augustus verblijft ze samen met veertien anderen in de kliniek autisme in Kloetinge. "Hier heb ik een bepaalde rust. Ik hoef bijvoorbeeld niet alles meer alleen te doen in het huishouden. Als het moeilijk wordt, kan ik een praatje maken."
'Cliënten weten het als laatste'
Ze heeft het idee dat het afbouwen van de kliniek eigenlijk al gebeurt in de praktijk. Ze heeft erg erg behoefte aan duidelijkheid, structuur en uitleg. "Over mijn autisme, over hoe ik daar het beste mee om moet gaan. Dat gebeurt nu niet of nauwelijks. Volgens mij is het al een teken van afbouw van de kliniek. Ik heb het idee dat de cliënten als laatste weten wat het uiteindelijk wordt. Sluiten of niet. Dat frustreert ons enorm" Daarom vindt ze het ook zo belangrijk om haar verhaal te vertellen. "Om de stem van de cliënt te laten horen."
Naar huis ziet ze (nog) niet zitten. Op de vraag hoe ze zichzelf over een jaar ziet, antwoordt ze rustig, maar met een trieste blik in haar ogen. "Ik heb destijds wel eens gezegd: 'Bij de GGZ moet je óf een overdosis nemen óf op het spoor staan om serieus te worden genomen.' Dat punt is nu bereikt. Ik word daar heel somber van."
'Afbouw gaat te ver'
Belangenvereniging Ypsilon deelt de zorgen van Annerie. En ook deskundigen maken zich zorgen over de afbouw van de kliniek. Zoals Yolanda van Sabben uit Heinkenszand. Zij heeft zelf autisme en helpt andere Zeeuwen met autisme in haar praktijk. Van Sabben heeft een genuanceerde kijk op de ontwikkelingen bij Emergis, maar waarschuwt ook. "Aan de ene kant snap ik de keuze van Emergis heel goed. Beter worden doe je inderdaad thuis het beste. Ik weet uit ervaring hoe lastig het is dat wat je geleerd hebt in de kliniek, thuis toe te passen. Maar aan de andere kant: de kliniek is er niet voor niets. Er is behoefte aan. Juist voor de mensen die het thuis niet redden."
Van Sabben is ook bang voor het verdwijnen van expertise als de kliniek sluit. "In de kliniek werken mensen die veel weten van en over autisme. Hef je die kliniek op, dan heb je die kennis niet meer op één plek. En die kennis heb je ook niet zo maar opgebouwd bij hulp thuis."
Als laatste wijst Van Sabben nog op de belasting voor naasten, mantelzorgers. "Die hebben het soms al jaren ontzettend zwaar met hun zoon, dochter of partner met autisme thuis. Je moet ook niet onderschatten wat het voor hen betekent als de kliniek verdwijnt."
Het plan van Emergis leidt ook tot kritiek in de politiek. Zo heeft de PvdA in Middelburg vragen gesteld en ook het Zeeuwse Tweede Kamerlid Joba van den Berg (CDA). "Ik begrijp dat thuis behandelen de voorkeur heeft, als het niet ten koste gaat van de kwaliteit van zorg. Je herstelt ook liever thuis van een operatie dan in een ziekenhuis. Ik heb wel mijn bedenkingen bij een forse afbouw als deze. De afgelopen jaren laten telkens zien dat er te weinig bedden zijn voor complexe geestelijke gezondheidszorg", aldus Van den Berg.
Sluiten klinieken al jaren bezig
'Beter worden doe je thuis' is de mantra en visie van Emergis. De GGZ-instelling is al enkele jaren bezig met het sluiten van verschillende klinieken en het opbouwen van hulp aan mensen met psychische problemen en stoornissen thuis. Hulp en zorg thuis heet ook wel ambulante zorg. Emergis biedt dat nu aan 10.000 Zeeuwen en wil dat de komende jaren verder gaan uitbouwen. Eerder sloten onder meer de klinieken angst- en stemmingsstoornissen en Soteria (psychosezorg) al. Dat zorgde ook toen voor kritiek van belangenvereniging Ypsilon. Het is landelijk een trend dat GGZ-instellingen klinieken sluiten of inkrimpen. Door heel Nederland is het aantal bedden in psychiatrische ziekenhuizen in tien jaar met ruim dertig procent afgenomen.
Emergis zegt in een reactie er echt van overtuigd te zijn dat zorg thuis beter is voor het overgrote deel van de Zeeuwen en dat er altijd plaats is voor crisisopvang. "Mensen thuis of op kantoor behandelen is beter voor de korte en langere termijn, dat weten we al lang. Daarom hebben we een plan gemaakt om in een aantal jaren die bedden af te bouwen die hiervoor het meest in aanmerking komen. Zeg maar onze lichtste klinische bedden." Omdat de gesprekken met de ondernemingsraad, de centrale cliëntenraad en de familieraad nog lopen, spreekt Emergis nog over een voornemen en nog niet over een besluit. Dat wordt in maart verwacht.
Ingrijpend
In totaal gaat het om dertig bedden in drie jaar tijd, vanaf 2022. "We zorgen voor iedere cliënt voor een passend alternatief behandelaanbod in overleg met hen en hun naasten. Dat is in 2022 ook zo gegaan, zonder dat er iemand tussen wal en schip is gevallen. Maar natuurlijk snappen we dat het ingrijpend is voor cliënten en naasten. De medewerkers kunnen hun deskundigheid op het gebied van autisme blijven inzetten in ambulante teams of in een van onze andere klinieken."
Annerie heeft er een hard hoofd in: "Ik hoor alleen over een beddentekort. En zie je het voor je: een autist die gebaat is bij rust en structuur naast iemand met een psychose in de crisisopvang? Maar goed, ik heb mijn stem in ieder geval laten horen."
Denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfmoord helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.
