Ook Axelse kinderen herdenken Poolse oorlogsslachtoffers: 'Zij zaten ook in deze auto's'
Tientallen basisschoolleerlingen, oud militairen in uniform, vrouwen in traditionele Poolse kleding stonden vanmiddag rond het kruis aan de Hulsterseweg in Axel. Ze kwamen allemaal voor de jaarlijkse herdenking van Poolse militairen die daar zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder leiding van generaal Maczek bevrijdden ze het oostelijk deel van Zeeuws-Vlaanderen in de Slag om de Schelde.
Mustafa is een van de leerlingen van groep 8 die bij de herdenking mocht zijn. Met een aantal oude legervoertuigen werden de kinderen naar het monument gebracht. "Dat zorgde ervoor dat je je echt kon inleven. De militairen zaten ook in deze auto's. Daar denk je aan als je hier in zit. Hoe bang ze waren en wat ze allemaal moesten doen."
Tijdens de herdenking werden bloemen gelegd, waaronder door de basisschoolleerlingen, maar ook door vertegenwoordigers van de Poolse ambassade. Vervolgens klonken het Pools volkslied en het Wilhelmus. De herdenking werd afgesloten met de Last Post en een minuut stilte.
Het is de 79e keer dan de herdenking gehouden wordt. En het zal ook niet de laatste keer zijn, volgens organistor Mario Maas. "Het is heel belangrijk dat deze mensen niet vergeten worden", vertelt hij. "Het gaat altijd om Canadezen en Engelsen. De Poolse militairen worden bijna nooit genoemd."
Poolse bijdrage Slag om de Schelde
De eerste Poolse Pantserdivisie krijgt in september 1944 opdracht om Oost Zeeuws-Vlaanderen te bevrijden. Op 16 september steken ze bij Koewacht de Nederlandse grens over. Nadat Koewacht is bevrijd door de geallieerden rukken ze op richting Axel. De Duitsers hebben zich inmiddels teruggetrokken langs het zijkanaal van Axel naar Hulst en bieden fel verzet.
De volgende drie dagen proberen de Polen tevergeefs door de Duitse linies te breken. Hierbij vallen aan beide zijden veel slachtoffers. De Poolse genie heeft meerdere malen geprobeerd om een baileybrug aan te leggen. Maar dat werd steeds verhinderd door beschietingen van de Duisters. "Er wordt daarom van hogerhand besloten om Axel in de ochtend van 19 september plat te bombarderen. Maar vanwege een dikke mist kunnen de vliegtuigen niet opstijgen en probeert de Poolse genie om nogmaals om een brug aan te leggen, wat uiteindelijk ook lukt."
De Poolse soldaten noemen het de 'Gdyniabridge', vernoemd naar de Poolse havenstad, waar veel Poolse soldaten vandaan komen. Nu kan de Eerste Poolse Pantserdivisie met tanks en pantserwagens oprukken en breken ze door de door de Duitse linies. Diezelfde dag nog wordt Axel bevrijd. "De soldaten werden door de burgers in Axel met veel vreugde onthaald, ondanks dat er natuurlijk ook veel slachtoffers waren te betreuren in het dorp."
Op de begraafplaats van Axel liggen 22 Poolse soldaten begraven. In totaal, naar wat er bekend is, zijn er 63 soldaten gesneuveld in de strijd om Oost Zeeuws-Vlaanderen. "Daarom is het belangrijk dat wij de soldaten wel herdenken."
Dat de basisschoolleerlingen bij de herdenking aanwezig zijn, doet de organisator daarom goed. "Juist dat de kinderen er zijn, is belangrijk. Oorlog is namelijk niet alleen iets van vroeger. Je ziet het nu ook gebeuren zoals in Oekraïne. Het is nog altijd dichtbij."
Na de herdenking bij het kruis was er nog een herdenking bij de begraafplaats waar de Poolse militairen begraven liggen. "Daar willen we een gezicht geven aan de militairen die gesneuveld zijn", legt Maas uit.
"Als de naam omgeroepen wordt, dan draaien we een foto om van de degene die daar ligt. Die foto's hebben gevonden in het militair passpoort van de gesneuvelden. Dat is heel indrukwekkend. En dan zie je eens wat anders dan alleen dat kruis van het graf."
Volgend jaar is de tachtigste herdenking voor de Poolse militairen. "En daar zijn we al druk mee bezig", zegt Maas. "Dan pakken we het nog grootser aan."
