Honderden medicijnen niet op tijd leverbaar

Als de keuze is gevallen op een fabrikant moet die snel voldoen aan de vraag. Een fabrikant heeft als gevolg van dat preferentiebeleid geen ruime voorraad meer, omdat de zorgverzekeraar het volgende jaar best voor een andere fabrikant kan kiezen. En dan blijft de fabrikant met zijn voorraad zitten.

Als gevolg van dit beleid is de prijs van medicijnen in de afgelopen jaren fors gedaald. Want hoe goedkoper de fabrikant het medicijn aanbiedt, hoe groter de kans dat de zorgverzekeraar voor dat medicijn kiest. Dat heeft een besparing opgeleverd van rond de 1 miljard euro, schatten de apothekers.

Nadeel is wel dat internationale medicijnfabrikanten de Nederlandse markt minder aantrekkelijk vinden. Ze verdienen minder aan ons land en na een jaar kan de zorgverzekeraar voor een andere fabrikant kiezen, aldus apotheker Jeroen Mentink van apotheek Borrendamme in Zierikzee. Zijn collega Serge van de Rijt uit Goes is het daarmee eens. "Als je in Nederland 30 cent voor je medicijn krijgt, maar in Duitsland vijf euro. Waar kies je als leverancier dan voor?"

Het zijn niet alleen speciale medicijnen waar een tekort aan is. "Het zijn ook huis-tuin-en-keukenpillen zoals nu bijvoorbeeld met gangbare bloeddruktabletten die opeens niet meer leverbaar zijn in alle sterktes", zegt Mentink.

JAARAANTAL201230520134252014530201562520167102017873 (22 juni 2017)

Dit jaar gaat het tot nu toe om 873 niet-geleverde medicijnen. Volgen Doerine Postma van KNMP Farmanco geeft dit getal wel een enigszins vertekend beeld. "Hierin zijn ook de tekorten opgenomen van producten die langer geleden uit de handel zijn gehaald, maar nog wel vermeld staan in standaardwerken en in de jaaroverzichten. Ik kan niet voorspellen of we op 31 december 2017 boven de 710 nieuwe tekorten van 2016 uitkomen, maar er is de laatste jaren wel steeds sprake van een stijging."

Een aantal jaar geleden waren de meeste medicijnen op voorraad of kon Mentink ze bestellen en waren ze de volgende dag in de apotheek. Die tijden zijn nu verleden tijd. "Alleen vandaag al staan er 280 recepten op nalevering. Dat wil zeggen dat die medicijnen pas morgen of later binnenkomen", zegt Mentink.

Door het tekort moet hij iedere dag twintig tot dertig cliënten vertellen dat het medicijn dat ze nodig hebben er niet of niet direct is. "En daarvan zijn er iedere dag wel vijftien à twintig urgent; mensen die de medicijnen nodig hebben en niet een paar dagen kunnen wachten."

De cliënt moet dan overstappen naar een ander merk of er moet in samenwerking met de arts een alternatief gezocht worden. En dat lukt hem meestal wel, zegt Mentink.

Soms haalt Mentink een medicijn uit het buitenland dat hier niet leverbaar is. De extra kosten die dit met zich meebrengt worden dan niet altijd vergoed door de zorgverzekeraar.

"In het geval van een vaccinatie voor op reis kan je dan met een cliënt bespreken dat het wat extra gaat kosten, zodat die kan besluiten of hij het wel of niet wil hebben." Maar het is ook al voorgekomen dat cliënten geen keus hadden. "Vorig jaar hadden we het met een medicijn tegen migraine waarvan de extra kosten niet werden vergoed."

Door het extra werk dat het tekort met zich meebrengt, hebben assistentes minder tijd om achter de balie te staan om mensen te helpen. "Vroeger was een assistente een halve dag bezig met het klaarmaken van de bestelling. Nu is dat een hele dag." Mentink heeft zelfs extra personeel moeten aannemen om de assistentes te ontlasten.

Apothekersorganisatie KNMP schat in dat het medicijntekort de apothekers tientallen miljoenen euro's per jaar kost.

Ook Serge van de Rijt van de Zeeuwse apotheek herkent het beeld. Hij schat in dat iedere dag een personeelslid twee uur langer bezig is met het zoeken en regelen van alternatieven. Bij Van de Rijt gaat dit onder meer ten koste van voorlichting aan kwetsbare ouderen. Die voorlichting zou op termijn zorgkosten moeten besparen, maar daar komt voorlopig weinig van terecht. 

De KNMP, de belangenorganisatie van apothekers, heeft in het voorjaar samen met de patiëntenvereniging een petitie aangeboden aan staatssecretaris Martin van Rijn (PvdA) van Volksgezondheid. Met de petitie verzoeken ze Van Rijn het beleid, dat preferentiebeleid genoemd wordt, aan te passen. Een oplossing zou zijn dat per patiënt vier of vijf merken van medicijnen vergoed worden. Dit zou de kans op tekorten aanzienlijk moeten verkleinen volgens de ondertekenaars van de petitie. 

Van Rijn heeft een maand geleden een brief naar de Tweede Kamer gestuurd met daarin een pakket van twintig maatregelen om de medicijntekorten een halt toe te roepen. De maatregelen die Van Rijn voorstelt, lossen volgens Van de Rijt en Mentink op de korte termijn niks op. Zij verwachten dat als de voorstellen worden doorgevoerd de eerste resultaten pas volgend jaar te zien zijn.